3. Bólim. Basım ayırmashıqları ózgermes sarıpınıń ólshegishleri

Kalorimetrik (jıllılıq) sarıp ólshewler.

Kalorimetrik (jıllılıq) sarıp ólshegishlerdiń islew prinsipi suyıqli yamasa gaz aǵısınıӊ járdemshi energiya derek járdeminde kızıwına tiykarlanǵan. Bul energiya derek aǵıs tezligi hám qızdırıwshı qurılmadaǵı jıllılıq sarıpına baylanıslı bolǵan temperaturalar ayrmasın keltirip shıǵadı. Eger aǵıstı átrap ortalıqqa bergen jıllılıǵın itibarǵa almasak, qızdırıwshı áspab sarıplanǵan hám aǵısqa uzatılǵan jıllılıq (kórsetilgen) ortasındaǵı jıllılıq balansı teńlemesi tómendegishe boladı:

g_t=K*Q_m*C_P*t (4.4.9)

bul jerde: g_t - qızdırıwshınıń ortalıq(aǵıs)qa bergen jıllılıq muǵdarı, Vt;

K - truba kesimi boyınsha temperaturanıń tegis emes tarqalıwına dúzetiw koeffitsienti; Q_m - ortalıqtıń massa sarıpı, kg/ s; S_R - ortalıqtıń ózgermes basımıdaǵı salıstırma jıllılıq sıyımı, j/kg*K; t - aǵıs temperaturasınıń qızdırǵıshtan aldınǵı hám keyingi mánisleri, K.

Kalorimetrik sarıp ólshegishlerindegi qızdırǵısh elektr dereginde berilgeni ushın

g_t=0,24JR (4.4.10)

Bulardan massa sarıpı

Q_m=0,24j²R/K*C_P*dt (4.4.11)

kelip shıǵadı.

Kalorimetrik sarıp ólshegishlerde tiykarınan zat sarıpı qızdırǵıshqa sarplanǵan energiya quwatı (t=const) yamasa temperaturalar ayrması (t) dan (g_t=const) anıqlanadı. Ólshew anıqlıǵı ⁺_-0,5 - 1%, kishi sarplardı ólshew múmkin.

5. 
   Ionizatsion sarıp ólshegishler.
   

Gazler sarıpın ólshew ushın ionizatsion ólshew usulınan paydalanıw múmkin. Bul usul truboprovodtan ótip atırǵan gazlerdiń radioaktiv nurlanıw derekleri járdeminde periodlı ionizatsiyaǵa tiykarlanǵan. Gazdıń ionlasqan bólegi belgili waqıt ótkenen soń nurlanıwdı qabıl etiwge baradı hám bul jerde tok impulsı payda boladı. Sodan keyin impulsti kúsheytedi hám bir qatar ózgertiriwlerden soń sarıp birligine keltiriledi. Sol menen birge hárekettegi aǵısqa waqtı-waqtı menen izatoplı radioktiv ionlar kiritiledi. Bul ionlardan shıǵatuǵın impulsler qabıl etiwshi qurılma arqalı tutıladı hám qatar ózgertiriwshi elementler járdeminde ólshew áspabına uzatıladı.
Ionizatsion áspablar paydalanıwda júdá qulaylı hám isenimli, biraq olardıń isletiliwi, qozǵaltıw hám remontlaw ushın arnawlı masterskoy, xızmet kórsetiwshi qániygeler talap etiledi, radioaktiv nurlanıwdan tiyisli qorǵanıw kerek boladı. Sonıń ushın ámelde sarıppın ólshew neytral nurlanıw, máselen, ultrasesli nurlanıw maqul boladı.