3. Bólim. Basım ayırmashıqları ózgermes sarıpınıń ólshegishleri

Ultrasesli qáddi ólshegishler.

Házirgi waqıtları sanaatta ultrasesli qáddi ólshegishler keń tarqalmaqda. Bul áspablar basqa áspablarǵa salıstırǵanda kontaktsız, joqarı anıqlıq, úlken diapazonda hám agressiv suyıqlıqlarda isletiliwi kibi bir qatar artqmashlıqlarǵa iye.
Olardıń islew prinsipi suyıqlıq, gaz shegarasından ses tolqınlarınıń qaytıw prinsipine tiykarlanǵan.

5.2.3-súwret. Ultrasesli qáddi ólshegishiniń sxeması: 1-ultrasesli terbenis generatorı; 2-nurlatıwshı; 3-qabıllawshı; 4-ultrasesli impuls kúsheytgish; 5-waqıt aralıǵın esaplaytuǵın qurılma; 6-ólshew áspabı.

Ultrasesli tolqınları ólshenip atırǵan ortalıqta tarqaladı hám suyıqlıq-hawa shegarasınan qaytadı. Qaytqan tolqınlar ortalıqtan teris jóneliste ótedi. Ol jerden ultrasesli terbelisler qabıllawshısı 3 ke keledi. Keyin impuls kúsheytgish 4, waqıt aralıǵın esaplaytuǵın qurılma 5 hám ólshew áspabı 6 ǵa keledi.

Suyıqlıq qáddi ólshew impulsınıń jiberiliwi hám qaytıw ushın ketken waqıt  menen anıqlanadı, yaǵnıy:

2H  c (5.2.1)

H-suyıqlıq qáddi; S -suyıqlıqta ultrasestiń tarqalıw tezligi.

Ultrasesli qáddi ólshegishlerdiń ólshew diopozonı 45mm den 10m ge deyin boladı. Ólshenip atırǵan ortalıq temperaturası -50den +200⁰S ǵa jetiwi múmkin. Jol qoyılatuǵın tiykarǵı qátelik +2,5%.

2. 
   Radiotolqınlı qáddi ólshegishler.
   

Suyıq metall qáddin ólshewde perespiktivalı usulı - radiotolqınlı usul bolıp tabıladı. Elektromagnit tolqınları terbeniw parametrleriniń suyıqlıq qáddi biyikligine baylanıslılıǵına tiykarlanǵan qáddi ólshegishler radiotolqınlı qáddi ólshegishler deyiledi (21.4 súwret).





5.2.4-súwret. Radiolakatsion qáddi ólshegish sxeması.

Olardıń islewi elektromagnit tolqınlardıń elektr hám magnit qásiyetleri menen arılıp turatuǵın ortalıqlardıń shegarasınan qaytıwı qádiysesine tiykarlanǵan.

Qáddi ólshegish qurılmasında tarqatqısh 1 elektromagnit energiyasın qabıllawshı 2 hám waqıt aralıǵın ólshew qurılması 3-ten ibarat. Qáddi h mánisi nur tarqatıwshı signalın jóneltiw waqtı menen qaytqan signal qabıllawshı 2 ge kelgendegi waqıtın esaplaw menen tawıladı.
2(H-h) c (5.2.2)


S - vakuumdaǵı jarıqlıq tezligi.
Kemshiligi: kishi waqıt aralıǵın ólshew qıyınlıǵı. Qátelik ⁺_-2%. boladı. Ólshew diopazonı 200 mm ge deyin boladı.

2.