3 -mavzu. Mikroorganizmlarni o‘sishi va ko‘payishi. Mikroorganizmlarning oziqlanishi. Mikroorganizmlar metabolizmi

 
Mikroorganizmlar nafas olish turiga ko’ra bir necha guruhlarga bo’linadi: 
1. Obligat aerob; 
2. Mikroaerofil (kam kislorod talab aktinomitsetlar, brutsellalar);
3. Fakultativ anaerob; 
4. Bog’langan kislorod hisobiga nafas oluvchilar. 
1. 
Obligat aerob
nafas oluvchi mikroorganizmlar. Bu guruhga kiruvchilarning ko’pi 
geterotroflar bo’lib, ular kislorod yordamida geksozani parchalab, energiya ajratib chiqadi. 
Hosil bo’lgan mahsulot karbonat angidrid va suv 680 kal energiya ajralib chiqadi. Kislorod еtarli 
bo’lmagan xollarda geksoza oxirigacha parchalanmasdan organik kislotalar (limon, fumar, 
yantar), karbonat angidrid, suv va X kaloriya energiya hosil bo’ladi. Sanoatda limon kislota olishda 
shu usuldan foydalanishadi. Hosil bo’lgan organik kislotalar energiya materiali sifatida 
ishlatilishi mumkin, ya’ni organik kislota kislorod ishtirokida endi oxirgi mahsulotlar bo’lgan 
karbonat angidrid, suv va X kaloriya energiya hosil qiladi. Masalan, etanol kislorodli muhitda sirka 
kislotagacha oksidlanadi, suv va X kaloriya energiya hosil bo’ladi. Sirka kislota o’z navbatida 
kislorod ishtirokida karbonat angidrid, suv va X kaloriya energiya hosil qiladi. 
Autotrof organizmlarning ko’plari aerob bo’lib, energiya hosil qiladigan material sifatida 
mineral birikmalardan foydalanadi. Masalan, nitrifiqator mikroorganizmlar ammiakni kislorod 
ishtirokida, nitritlargacha oksidlaydi va bunda X kaloriya energiya ajraladi. So’ngra jarayonni 
ikkinchi fazasi boshlanib nitritlar kislorod ishtirokida nitrat kislotagacha oksidlanadilar va x 

---

kaloriya energiya ajralib chiqadi. Ikkinchi misol, serobakteriyalar vodorod sulfidin kislorod 
ishtirokida sulfat kislotagacha oksidlaydi va X kaloriya energiya hosil bo’ladi. Uchinchi misol 
temir bakteriyalar temir karbonatni kislorod ishtirokida oksidlab temir oksi asosiga Fe(OH)
3
, CO
2
va kaloriya energiya hosil qiladi. 
Yuqoridagi misollardan ko’rinadiki, aerob nafas olishda Har xil mahsulotlar hosil bo’ladi. 
2.