Pul dastaklaridan nihoyatda ehtiyotkorlik bilan foydalanish kerak. Pul massasi
bilan iqtisodiy
o‘sish o‘rtasida muvozanat bo‘lishi zarur. Shu bois, M. Fridmen monetar
qoidalarni qonun y
o‘li bilan belgilash taklifi bilan chiqdi, unga ko‘ra real yalpi ichki
mahsulotning
o‘sishi bir yilda 3 foizni tashkil etganda (AQSh uchun) pul massasining
o‘rtacha o‘sish sur’ati 3-5 foiz miqdorida belgilanishi lozim. Bu iqtisodiyotda faollikni
keltirib chiqaradi. Agar pul taklifining k
o‘payishi yiliga 3-5 foizdan oshib ketsa,
inflyatsiyaning kuchayishiga olib keladi, agar pulning k
o‘payishi 3-5 foizdan past bo‘lsa
YaIM
o‘sishi pasayadi.
M. Fridmen fikri b
o‘yicha, Buyuk turg‘unlik davri qiyinchiliklari, eng avvalo, federal
rezerv tizimining (FRT) iqtisodiyotda pul miqdorining kamayib ketishini bartaraf etishga
qurbi yetmaganligi bilan bo
g‘liq (fond bozorining sinishi va banklarning xonavayron
b
o‘lishi sababli). Pul massasining yetishmasligi esa talabga salbiy ta’sir ko‘rsatdi, real
ishlab chiqarish hajmi esa pasayib bordi. Bu yerda shu narsani aytish kerakki,
monetaristlarning tanqidi behuda b
o‘lgani yuq, u keyinchalik o‘z foydasini ko‘rsatadi.
1987 yil 19 oktyabrda jahon miqyosida fond bozori sinishi kuzatildi. Ammo FRT va
boshqa markaziy banklarning qat
’iy xatti-harakati tezda o‘z samarasini berdi.
Ra
g‘batlantiruvchi pul siyosati amalga oshirildi. Foiz stavkasi pasaydi, bu bank ishidagi
sarosimani t
o‘xtatdi.
Monetar konsepsiyasining keynschilikdan farqi.
Yuqorida qayd qilib
o‘tilganidek,
pul siyosati pul talabi va uning taklifi
o‘rtasida nisbat o‘rnatishga yo‘naltirilgan bo‘lishi
kerak. Pul taklifining
o‘sishi (pulning o‘sish foizi), baholar barqarorlikni ta’minlaydigan
darajada b
o‘lishi lozim. M. Fridmen fikriga ko‘ra, bunday darajani aniqlash juda
murakkab. Markaziy bank prognozlarida xatolar tez-tez uchrab turadi. Iqtisodiy
rivojlanishga aynan qaysi omillar ta
’sir ko‘rsatayotganligini aniqlash qiyin va xatto
mumkin emas. Qabul qilinayotgan qarorlar kechikkan b
o‘lishi va ba’zida qarama-qarshi
natijalarni keltirib chiqarishi ham mumkin: masalan, ba
’zan ishlab chiqarishning o‘sishini
ra
g‘batlantirish ko‘zda tutilganda, pasayish kelib chiqadi, ya’ni qabul qilingan qaror
o‘sishga to‘sqinlik qiladi.
«Agar moliya-kredit sohasini ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, - deb yozadi M. Fridmen,
- k
o‘pchilik hollarda to‘g‘ri qarorlardan ko‘ra, noto‘g‘ri qarorlar qabul qilinadi, negaki
qaror qabul qiluvchilar faqat cheklangan sohalarini muhokama qiladilar va umuman
barcha siyosiy oqibatlar yi
g‘indisini e’tiborga olmaydilar». Markaziy bank qisqa muddatli
tartiblashning konyunkturali siyosatdan voz kechishi va iqtisodiyotga uzoq muddatli ta
’sir
k
o‘rsatish, pul massasini asta sekin ko‘paytirib borish siyosatiga o‘tishi kerak. Pul
massasi nominal YaIM ga ta
’sir ko‘rsatadi.
Monetar konsepsiya va monetar tavsiyalar keynschilikdan farq qiladi, ba
’zan esa
unga qarama-qarshidir. Shu bilan birga iqtisodiyotni tartiblash muammosidagi bu ikki
yondashuv
o‘rtasiga katta chegara qo‘yish ham noto‘g‘ri. Har ikkala nazariya, eng
avvalo, bozor iqtisodiyoti sharoitida q
o‘llanishga qurilgan. Ma’lum ma’noda har ikkala
nazariya bir-birini
o‘zaro to‘ldirib turadi (umumiy daromadni aniqlash nazariyasini tashkil
etadi). J.M.Keyns daromadlarining xarajatlarga miqdoriy bo
g‘liqligini asoslab berdi,
M.Fridmen esa daromadlarning pulga bo
g‘liqligini ko‘rsatib berdi. Shu bilan birga, J.M.
Keyns va M.Fridmen yondashuvlari
o‘rtasida ayrim farqlar mavjud. Ularning ba’zilarini
umumiy sxemali k
o‘rinishda aks ettirish mumkin:
Do'stlaringiz bilan baham: