21-Ma’ruza: Issiqlik tashuvchilarni haydash texnologiyasi. Ma’ruza rejasi

---

21-Ma’ruza: Issiqlik tashuvchilarni haydash texnologiyasi. 
Ma’ruza rejasi 
21.1. Issiqlik eltuvchilar yordamida neftberuvchanlikni oshirish tajribasi.
 
21.2. Quduq tanasida va quvurlarda issiqlik yo‘qotilishi. 
21.3. Qatlamga termokimyoviy ta’sir qilish. 
 
Tayanch so’zlar:
Neftni issiqlik kengayish koeffitsienti. - harorat 10 S ga 
o'zgarganda o'zining boshlanqich hajmining qar bir qismida nefthajmini o'zgarishini 
ko'rsatuvchi koeffitsient. 
quduqlarni ishlashni tehnologik tartibi - Ishlash ob'ektining holatidan kelib chiqib, 
ishlatish quduqlarini ko'rsatgichlari (neftva gazning sutkalik debiti, quduq tubi 
bosimi, Mahsulotning suvlanganlik foizi, gaz omili va b.), shuningdek quduq 
jiqozini suyuqlikni ko'tarishi va uni ishlash tehnologik parametrlarini ma'lum davr 
uchun o'rnatish. 
Issiqlik eltuvchilar yordamida neftberuvchanlikni oshirish tajribasi. 
Bu usulga ko'ra issiqlik tashuvchilarni uzluksiz haydash o'rniga, ularni qatlamga 
kirganidan keyin ma'lum vaqg o'tgach qatlam haroratidagi isitilgan suv haydash 
mumkin. Bunda qatlamda neftni siqish jarayoni yo'nalishida qarakatlantiruvchi issiq 
qoshiya nomini olgan isitilgan hudud’ qosil qilinadi. Isitilgan hudud’ni qatlam ichiga 
sovuq suv, shuningdek qatlam haroratiga yaqin bo'lgan haroratgacha isitilgan suv 
bilan siljitish usuli 50-yillarda taklif kilingan, lekin faqat 60-yillardagina 
eksperimental va nazariy ma'lumotlar bilan issiq qoshiya usulini neftkonlarini 
ishlash uslubi sifatida asoslangan. qatlamlarning turli geologik-fizik sharoitlarida 
issiqlik tashuvchilarni qatlamga haydash sur'atlarida, ularni parametrlarida va 
konlarni ishlashni boshqa tehnologik ko'rsatgichlarida issiq qoshiyaning eng ma'qul 
o'lchamlarini tanlash usullari ishlab chiqildi. qatlamga issiq suv eki bug’ haydash 
jarenida qatlamda isitilgan zona qosil bo'lar ekan. Zonaning katta-kichikligi qatlam 
va konning geologik tuzilishiga hamda toq jinslarining issiqlik o'tkazuvchanlik 
hususiyatlariga boqliq bo'ladi. Isitilgan zonaning katta kichikligi suv eki bug’ 
haydashda ham farq qilar ekan. Chunonchi bir hil sharoitda suv va bug’ haydalganda 
zonaning kattaligi suv haydalganda ko'proq (kattaroq), bug’ haydaganda kichikroq 
ekan, bunga sabab bug’ning suvga nisbatan issiqlik siqimi ortiqroq ekanligidadir.

---

qatlamga bug’ eki issiq suv haydalganda qatlamdan siqib chiqariladigan neft 
bosqichlari bo'yicha sodir bo'ladi. Chunonchi, qatlamga bug’ haydalganda bu jaraen 
uch bosqichga ega bo'ladi:
- neftning suv bilan siqib chiqarilishi qatlam haroratida kechadi, qali bu joylarga 
issiqlikning ta'siri etib kelmagan bo'ladi; 
- neftning issiq suv bilan siqib chiqarilishi, bunda harorat dastlabki qatlam haorati 
bilan bug’ning tuyinganlik haroratigacha bo'lgan oralikda sodir bo'ladi; 
- neftni bug’ erdamida bug’ zonasida siqib chiqariladi, qatlamga issiq suv 
haydalganda siqib chiqarish yuqoridagi ikki bosqich jaraenida sodir bo'ladi.
Shuni hayd qilmoq lozimki, qatlamning chukurligi oshgan sari unga haydaladigan 
issiq suv va bug’ning farqi kamayib boradi, chuqurlik kam bo'lganda bug’ning siqib 
chiqarish jaraenidagi samarasi anchagina ortiqligi hayd etiladi. Bu holat ko'pgina 
qazib chiqarish ob'ektlarida kuzatilgandir. 
YUqori qovushqoqlikka ega bo'lgan neft konlarida ularni qazib chiqarish hamda 
qatlamga issiqlik manbalarini yuborish uchun qazilgan quduqlar to'ri siyrak 
bo'lmasligi taqozo etiladi. Chunonchi, Usinskoe konida 1-2 ga/kud. AKShda ham 
huddi shunday konlarda quduqlar to'rining zichligi 1-4 Ga/kud. dan iboratdir. quduq 
to'ri 20-40 ga/kud. bo'lgan hollarda qatlamga haydalgan issiqlik manbalarining 
quvvati quduqlar orasidagi masofada qolib ketib, uning samarasi mutlaqo 
sezilmasligi mumkin. Tajriba shuni ko'rsatadiki, haydovchi va oluvchi quduqlarni 
maydon bo'ylab joylashtirish maqsadga muvofiqdir.