2019-yil tabiiy fanlar fakulteti

Dentroctonus micans 
Kug., 
Hylurgus ligniperda
F., 
Hylastes cunicularis 
Er., 
Polygraphus subopacus
Thoms., 
P.polygraphus 
L., 
P.punctifrons 
Thoms., 
Typoksilon lineatum 
Ol., 
T.signatum 
F., 
Ips typographus 
L., 
I.duplicatus 
Sahll., 
Xyleborus dispar 
F., 
X. sryptographus
Ratz., 
X. saxeseni
Ratz., 
Carphoborus perrisi 
Chap. kabi turlar Qozog‘iston xududidagi asosan ochiq urug‘li 
o‘simliklarda hayot kechiruvchi dominant turlar sifatida qayd etilgan. 
 
Qirg‘iziston o‘rmon tajriba stansiyasi hodimlari - D.I.Prutenskiy (1950) va 
boshqalar o‘rmonlarning zararkunandalarini o‘rganishda muhim tadqiqotlar olib 
borgan. 
Qozog‘istonda tarqalgan – 
Scolytus orientalis 
Egg.
, S.multistriatus 
Marsh.
, 
S.kirschi 
Skal.
, S.rugulosus 
Ratz.
, S.sulcifrons 
Rey.
, Hylesinus prutenskyi 
Sokan., 
Carphoborus kuschkensis, C.perrisi 
Chap., 
Saliciphilis machnovskii 
Socan., 
Typoksilon lineatum 
Ol., 
T.signatum 
F., 
T.alni 
Rtt., 
Pityogenes spesivtzevi 
Pjant. va 
boshqa turlariga oid ma’lumotlar B.V.Sokanovskiy (1954, 1958) tomonidan ham 
o‘rganilgan. 
Tojikistonning mevali va manzarali daraxt zararkunandalari haqida 
P.K.Kulinich (1965) va A.E.Semenov (1951) ishlarida ma’lumot berilgan. 
Namangan uzunmoylоv (
Xylotrechus namanganensis
Hd.) va tut uzunmoylоv 
(
Trichoferus campestis
Fald.) qo’ng’izlarining tarqalishi va zarariga оid ayrim 
ma’lumоtlar V.V.Yaxоntоv ishlarida qayd etilgan. Muallif Namangan tut 
uzunmoylov qo’ng’izini o’rik daraxtlaridan bоshqa danakli va urug’ mevali 
daraxtlarga, shuningdek yong’оq, jiyda, terak, tоl, qayrag’оchga ҳam ba’zan jiddiy 
zarar etkazishini ta’kidlagan (Yaxоntоv, 1962). 

---

12
Entоmоlоgik adabiyotlarda uzunmoylоv qo’ng’izlar (
Trichoferus campestis
Fald., 
Xylotrechus namanganensis
Hd., 
Aeolisthis sarta
Solst.) ning tarqalishi va 
biоlоgiyasiga оid tadqiqоt natijalari nisbatan kam e’lon qilingan bo’lsa-da, turning 
sistematik o’rni hamda taksоnоmiyasiga qaratilgan ma’lumоtlar ko’pchilik 
mualliflar tоmоnidan keltirib o’tilgan (Kоstin, 1973; Cherepanоv, 1975). 
I.D.Kostin (1973) “Жуки – дендрофагы Казахстана” nomli monografiyasida 
Qozog‘iston hamda Markaziy Osiyoning hududlarida uchrovchi ksilofag 
qo‘ng‘izlarning 24 urug‘ga mansub 75 turi haqida ma’lumotlar keltirgan. Ozuqa 
o‘simliklari ichida ochiq urug‘li daraxtlar asosiy o‘rinni egallagan. 
Markaziy Osiyo po‘stloqxo‘ri (
Scolytus rugulosus samarkandicus 
But.) va 
o‘rik po‘stloqxo‘ri (
Scolytus fasciatus 
Rtt.) ning Markaziy Osiyoning hamma
mintaqalarida uchrashi hamda mevali daraxtlarga, ayniqsa, danaklilarga zarar 
keltirishi haqidagi ma’lumotlar R.Olimjonov (1977) ishlarida keltirilgan.
Muallifning ma’lumotlariga ko‘ra o‘rik po‘stloqxo‘ri mavsum davomida to‘rt 
bo‘g‘in beradi. 
Qayrag‘och po‘stloqxo‘rlari – 
Scolytus scolytus 
F. qayrag‘ochlar uchun xavfli 
bo‘lgan “Golland kasalligi” ni tarqatadi (Gershun, 1962; Tropin, 1980). Ushbu 
ma’lumot O‘zbekiston Qishloq Xo‘jaligi Vazirligining 1977 yilda chop etilgan 
“Руководство по борбе с вредителями полезащитных лесных насаждений 
Узбекистана” nomli ma’lumotnomasida ham keltirib o‘tilgan. 
Daraxtlarning po’stloq ostida zlatkalar (