“2013-2017 йиллар даврида суғориладиган ерларнинг мелиоратив ҳолатини янада яхшилаш ва сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш чора-тадбирлари тўғрисида”

3.6.6 Зовур тармоқларининг хисобий сув сарфларини аниқлаш.
Заҳ қочириш тармоғининг ҳисобий сув сарфи қўйидагича аниқланади:

бу ерда:
- зовурга беркитилган зовурланадиган ялпи майдон, га;
- зовур модули, л/с·га.
Зовур-дренаж тармоқларининг хўжалик режасида жойлашиш схемасига (3-чизма) асосланиб, уларнинг ҳисобий сув сарфларини аниқлаймиз:



3.6.7 Ёпиқ зовурларнинг гидравлик ҳисоби.
Ёпиқ зовурлар асосан қувур шаклида бўлганлиги учун, бунда гидравлик ҳисоб бир текис харакат формуласи ёрдамида амалга оширилиб, ҳисоб қувур диаметрини танлашдан иборат бўлади, фақат қувурлар босимсиз режада ишлайди деб қаралади. Асосий ҳиссоблаш формулалари:
м³/с; м²
м/с ; м/с
м;
; м³/с
бу ерда:
- ғадир будирлик коэффициенти;
Силлиқ пластмасса қувурлар учун . Ёпиқ зовурларда ҳисобий нишаблик лойқа чукиш тезлиги қийматига қараб белгиланади. Уларда 0,2÷0,3 м/с бўлиши керак.
Агар ёпиқ зовурларнинг ҳисобий нишаблик қиймати махаллий нишаблик қийматига тенг қилиб қабул қилинса, у ҳолда иш ҳажми жуда кам бўлади.
Гидравлик ҳисоб қийматларига қараб ни аниқлашдан иборатдир.
Ҳисоблаш ишлари тартибда бажарилади:
1) “ ” га маълум қийматлар берилиб сув сарфлари характеристикаси қийматлари аниқланади;
2) боғлиқлик графиги чизилади;
3) қиймат бўйича графигидан “ ” қиймат аниқланади ва у қиймат “ ” бўйича қабул қилиниб, графигидан -га мос ва қийматлар қабул қилинади ( ва боғлиқлик графиклари, 11.4-чизма, 165 бет Рахимбаев Ф.М., Шукурлаев Х.И. “Қишлоқ хўжалигида заҳ қочириш мелиорацияси” китоби).
Ёпиқ зовурлардаги сув тезлиги лойқа чўкмаслик шартидан келиб чиқиб, м/с бўлиши керак, демак зовурдаги сув тезлигини м/c қабул қиламиз. Иш хажми кам бўлишни таъминлаш учун лойиҳалаймиз.
м³/c
графигидан “ ” қиймат аниқлаймиз: мм, бу қийматни мм – яхлитлаб қабул қиламиз.
графигидан -га москелувчи м³/c ва м/cқийматларини аниқлаймиз.
Қувурдаги сувнинг ҳақиқий чуқурлиги ва тезлиги қўйидаги боғлиқлар орқали аниқланади:
, м; , м/с
- қувур сувга тўла бўлгандаги сув тезлиги, м/с; ва қийматлар 11.2-жадвалдан (166 бет Қишлоқ хўжаликда зах қочириш мелиорацияси).
нисбатан қабул қилинади.
м³/c
м/c
;
м; м/с
Гидравлик элементлар ва зовур параметрларидан фойдаланиб, бошқарувчи ва йиғувчи зовурларнинг бўйлама қирқимларини лойиҳалаймиз (3.6, 3.7-чизмалар).

3.2- чизма. «Файзли Турон замини» фермер хўжалиги бош режаси

3.3-чизма. 1-1Д Йиғувчи зовурнинг бўйлама ва кўндаланг қирқими

3.4-чизма. 1-1.1Д Бошқарувчи зовурнинг бўйлама ва кўндаланг қирқими