2. Yer egalik tizimi. Soliqlar va soliq tizimi. Temuriylar davrida hunarmandchilik munosabatlari

Oldi-sotdi ishlari mazkur shaharlarda yo‘lga qo‘yilgan bo‘lib, ajnabiy savdogarlar poytaxt Xonbaliqqa onda-sonda borolganlar. Savdogar va elchilarni kuzatib borgan xizmatkorlarga ko‘p hollarda, Qamju shahridan nariga ruxsat berilmagan. Jumladan, temuriy elchilar ham o‘z xizmatkorlari va ot-ulovlarini aynan Qamju shahrida qoldirganlar. Xonbaliqqacha va u yerdan qaytishlarida ham ularni imperator tomonidan tayinlangan maxsus odamlar boshlab yurgan.

• Oldi-sotdi ishlari mazkur shaharlarda yo‘lga qo‘yilgan bo‘lib, ajnabiy savdogarlar poytaxt Xonbaliqqa onda-sonda borolganlar. Savdogar va elchilarni kuzatib borgan xizmatkorlarga ko‘p hollarda, Qamju shahridan nariga ruxsat berilmagan. Jumladan, temuriy elchilar ham o‘z xizmatkorlari va ot-ulovlarini aynan Qamju shahrida qoldirganlar. Xonbaliqqacha va u yerdan qaytishlarida ham ularni imperator tomonidan tayinlangan maxsus odamlar boshlab yurgan.
• Bundan tashqari, G‘iyosiddin Naqqoshning yozishicha, Xitoy mamlakatiga kirish va chiqishning o‘ziga xos rasmiyatchiliklari bo‘lgan. Chunonchi, Xitoy chegarasida (Qorovul) Xitoy yeriga qadam qo‘ygan har bir kishining ismi va tashqi qiyofasi maxsus daftarda qayd etilgan va u qaytib chiqayotganida ana shu daftar ma’lumotlari asosida tekshirilgan.

Xitoy hukumati boshqa davlatlar bilan savdo aloqalarini rivojlantirishda iqtisodiy va siyosiy manfaatlarni ham ko‘zda tutgan. Bu holat temuriy elchilarning Xitoy imperatori bilan suhbatida ko‘zga yaqqol tashlandi. Xitoy podshohi Temuriylar davlatining iqtisodiy va siyosiy ahvoli bilan qiziqib savollar bergan.

• Xitoy hukumati boshqa davlatlar bilan savdo aloqalarini rivojlantirishda iqtisodiy va siyosiy manfaatlarni ham ko‘zda tutgan. Bu holat temuriy elchilarning Xitoy imperatori bilan suhbatida ko‘zga yaqqol tashlandi. Xitoy podshohi Temuriylar davlatining iqtisodiy va siyosiy ahvoli bilan qiziqib savollar bergan.
• G‘iyosiddin Naqqosh o‘z kundaligida bu haqda shunday yozadi: «(Xitoy) podshohi ular (elchilar)dan Shohrux hazratlarining hol-ahvollaridan so‘radi va undan keyin: «Qora Yusuf (45) (Shohrux huzuriga) elchi yuboradimi va (Hirotga) mol keltiradilarmi?»—debso‘radi, elchilar: «Ha, elchi va mol yuboradi»,— dedilar... Podshoh yana: «Men Qora Yusufga elchi yubormoqchiman, chunki u yerda otlar yaxshi ekan, yo‘llar xavf-xatarsizmi? — deb so‘radi. Elchilar: «Agar Sulton Shohruxdan hukm bo‘lsa, yo‘l bexavotirdir», — dedilar. U: «Buni men tushunaman»,— dedi». Shuni ta’kidlash kerakki, Xitoy solnomalarida Xitoy podshosi huzuriga boshqa mamlakatlardan kelgan elchilarni o‘sha joy hukmdorining tobeligi va ular keltirgan sovg‘a-salomlarni esa to‘lov deb qayd etganlar.