2 Tezlik va tezlanish

---

1 Moddiy nuqta, sanoq sistemasi, radius-vektor va trayektoriya tushunchalari 
 
 
 
2 
Tezlik va tezlanish

Tezlanish 

— 
vaqt
 
birligida jismning tezligining oʻzgarishiga aytiladi. Tezlik 
vektori
 
V ning son qiymati va yoʻnalishi 
boʻyicha oʻzgarish surʼatini ifodalovchi vektor kattalik. Xalqaro birliklar tizimi 
SI
 da tezlanish birligi qilib 1 
m
/
s
² qabul 
qilingan. 
Fizikada
 tezlik (
, 
inglizcha
: 
velocity
yoki 
fransuzcha
: 
vitesse
) 
vektor 
kattalik
 
boʻlib, fazoda nuqtaning 
berilgan 
sanoq tizimiga
 
nisbatan harakatlanish surʼati va yoʻnalishini ifodalaydi. Kundalik hayotda tezlik atamasi 
ostida ushbu kattalikning 
skalar
 
qiymati tushuniladi. Masalan, „soatiga 60 
chaqirim“
 
— skalar, „sharq tomonga 
soatiga 60 chaqirim“ — vektordir. 
Tezlik
(mexanikada) 
— moddiy nuqta harakatining asosiy kinematik 
kursatkichlaridan biri; vektor kattalik boʻlib, v q Qfr munosabat orqali aniklanadi, bunda f* moddiy nuqtaning fazodagi 
oʻrnini ifodalovchi radius vektor. T. vektorning yoʻnalishi harakat trayektoriyasiga utkazilgan urinma boʻyicha 
yoʻnalgan boʻladi. Tekis harakat tezligi moddiy nuqtaning vaqt birligi t da oʻtgan yoʻli s bilan oʻlchanadi, yaʼni v q |. 
Notekis harakat uchun berilgan on (moment)dagi T. kattalik jihatdan, agar nuqta shu ondagi tezlikni bundan keyin 
ham saqlab qolgan boʻlsa, nuqtaning vaqt birligida oʻtadigan yoʻliga teng boʻladi, deb qarash mumkin. Xalqaro birliklar 
tizimi SI va T. birligi kilib 1 m/s qabul kilingan. 
3.
 Moddiy nuqtaning aylana bo‘ylab harakati.
Egri chiziqli harakatning xususiy holi bo‘lgan moddiy nuqtaning