Maruza 11. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish haqida tushuncha. Reja: 1

---

Maruza 11. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish haqida 
tushuncha. 
Reja: 
1. 
Ochiq boshqarish prinsipi 
2. Kompensatsiyalash (g‘alayon bo’yicha boshqarish) prinsipi. 
3. Og‘ish bo’yicha rostlash.
 
ABSlarni loyihalashda boshqarishning quyidagi 3 ta asosiy prinsiplaridan 
foydalaniladi: 
1. 
Ochiq boshqarish prinsipi.
 
Bu prinsipning mohiyati boshqarish algoritmlari 
faqat berilgan funksiyalashtirish algoritmlari asosida va boshqa g‘alayonli omillar 
bilan boshqarilmaydigan koordinatalari bilan tuzilganligidadir. 
2. Bu prinsip asosida boshkarishda chikish koordinatalar ochiq sikl asosida 
boshqariladi. Lekin talab etilgan boshqarish programmasini amalga oshirish uchun 
tashqaridan ob’ektga bo‘ladigan qo‘zg‘atuvchi ta’sirlarni kompenslovchi kanal 
qo‘shiladi. 
bu erda KQ – kompenslovchi qurilma; 
)
t
(
F
- qo‘zg‘atuvchi ta’sir. 
3. Teskari aloqa prinsipi. Og‘ish bo’yicha rostlash. 
Boshqarishning 
kompenslash prinsipidan farqli o‘raroq berk sikl (og‘ish prinsipi) bo‘yicha 
ishlaydigan boshqarish sistemalari hamma kerak bo‘lgan tashqi qo‘zg‘atuvchi 
ta’sirni yo‘qotishga ishlatiladi. CHunki bunday sistemalarning ishlashi 
boshqariluvchi kattalik Bilan kirish kattaligi orasidagi farqni yo‘qotishga intiladi: 
0
)
(
)
(




t
y
t
x
x
.
 
 
 
АBQ 
BО 
КQ 
ABS 
BO 

---

4. Kombinirlashgan sistema.
Kerak bo‘lgan aniqlik va turg‘unlik masalalarni 
echish uchun kombinirlashgpn prinsipdan foydalaniladi. Bu prinsip asosida 
qurilgan sistemalarda kompenslovchi qurilmasi bo‘lgan ochiq sikl hamda og‘ish 
prinsipiga asoslangan berk sikl bo‘ladi. Ilmiy texnikada odatda bu asosida qurilgan 
texnikani 
invariant
deyiladi. 
 
Chiziqli sistemalarda chiqishdagi kattalikning o‘garishi kirishidagi kattalikning 
o‘zgarishiga proporsional holatda o‘zgaradi. 
Agar sistema elementlarining parametrlari vaqt mobaynida o‘zgarmasa, bunday 
sitemalarga 
statsionar sistema
deyiladi. 
Parametrlar vaqtga bog‘liq bo‘lmagan sistemalarga 
nostatsionar sistema
deb 
aytiladi. 
Uzluksiz sistema 
АBQ 
BО 
КQ 
АБС 
y 
x
1
x
2
АБҚ 
БО 
АБС 
x
1
x
2
y 

---

Uzlukli sistema,
bu erda IE – impuls element. 
Ham uzlukli ham uzluksiz sistemalar. 
Keltirilgan sistemalar 
bir o‘lchamli konturlar
deyiladi. Agar kirish, chiqish 
kattaliklari birdan ortiq bo‘lsa 
ko‘p o‘lchamli konturlar
deyiladi. 
Agar sistema elementlarining xossalari boshqarish ob’ektining fazoviy 
koordinatalariga bog‘liq holda o‘zgarsa, 
taqsimlangan
, fazoviy koordinatalarga 
bog‘liq bo‘lmasa 
to‘plangan parametrli sistemalar
deyiladi