2-sinf o`qish kitobi vatan

Alpomishning bolaligi
(Ertak)
Qadim zamonda Qo‘ng‘irot elida Boybo‘ri va Boysari degan aka-ukalar yashashgan ekan. Boybo‘ri o‘g‘il farzand ko‘ribdi. Unga Hakimbek deb ism qo‘yishibdi. Boysari esa qiz farzand ko‘ribdi. Unga Barchinoy deb ism qo‘yishibdi. Xonadonlarda xursandchilik bo‘libdi. Kundan kun o‘tibdi. Oydan oy o‘tibdi. Bola-
larning tili chiqibdi. Hakimbek bilan Barchinoy to‘rt yoshga yetganda, madrasaga o‘qishga beribdilar. Ularning savodi chiqibdi, zukko bo‘libdilar.
Endi Boybo‘ri o‘g‘liga shohlik, sipohlik ilminio‘rgatmoqchi bo‘libdi. Uni kamon otish, nayza sanchish, kurash tushish amallarini o‘rgatuvchi ustozlar qo‘liga topshiribdi. Hakimbek olti yoshga to‘lganida, mashhur Qosim merganga shogird tushibdi. Ustozi Hakimbekka yoy tortishni o‘rgatibdi.
Hakimbekning bobosidan qolgan o‘n to‘rt yarim botmon keladigan parli yoyi bor ekan. Uni hech kim joyidan qo‘zg‘ata olmas ekan. Bir kuni Hakimbek ana shu yoyni qo‘liga olib, o‘qini tortib turib, so‘ng qo‘yib yuboribdi. Yoyning o‘qi yashin tezligida uchib ketibdi. O‘q Asqartog‘ning baland cho‘qqisini yulib o‘tibdi.
Shundan so‘ng Hakimbekning yoyni ko‘targani haqidagi ovoza olamga yoyilibdi.
Xalq yig‘ilibdi. Ular orasidan bir donishmand chiqib:
– Dunyoda bir kam to‘qson alp o‘tgan edi. Shu alplarning boshlig‘i Rustami doston edi. Oxiri Alpomish alp bo‘lsin. Shunda u bir kam to‘qson alpning qatoridan joy oladi, – debdi. Shunday qilib Hakimbek alplarning biri bo‘lib, qatorga qo‘shilibdi va ular to‘qson alp deb atalib, tarixda qolibdilar.
1. Boybo‘ri nima maqsadda Hakimbekni ustozlar qo‘liga topshirdi?
2. Hakimbek qanday qilib alp nomini oldi?
Matn mazmuniga mos maqol toping.
So‘nggi damgacha
Abdusodiq Irisov
Buyuk olim Abu Rayhon Beruniy yoshligidanoq ko‘p narsalarni bilishga, ularni kuzatishga qiziqar ekan. Beruniy tog‘ jinslarini o‘rganishni, kuzatishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yibdi. U maqsadini amalga oshirish uchun shogirdlari bilan tog‘ga
boribdi va kuzatish ishlarini boshlabdi. Biroq tobi qochib, tog‘ jinslarini o‘rganayotgan joyda shogirdlariga topshirib, uyiga qaytibdi. Shogirdlar ishni davom ettiribdilar. Tabiblar Beruniyni davolash uchun ko‘p harakat qilishibdi, ammo foydasi bo‘lmabdi. Kundan kunga dardi og‘irlasha boribdi. Shu ahvolda ham tajriba boshlagan shogirdlarini chaqirtirib, ulardan kuzatuv ishlarini surishtirar ekan.
Tajriba yaxshi borayotganini eshitib, yengil tortar ekan. Natija yomon chiqayotganini eshitsa, o‘zini yomon his qilar ekan. Tabiblar Beruniyga tashvishlanish, hayajonlanish mumkin emasligini, hatto yomon oqibatlarga olib borishini aytishibdi. Osoyishta bo‘lib, tinchlanishni uqtirishibdi. Baribir u tinib-tinchimabdi. Beruniyning dardi kundan kunga zo‘rayib, ahvoli og‘irlashibdi. U: „Shogirdlarimni chaqirtiringlar“, – debdi. Shogirdlarini tez keltiribdilar.
– Xushxabar bormi? – deb so‘rabdi shogirdlaridan Beruniy.
– Ustoz, xotirjam bo‘ling. Natija juda yaxshi chiqdi. Siz bilib aytgan ekansiz, tog‘da qimmatbaho toshlar bor ekan! – deb javob berishibdi shogirdlari. Beruniy ko‘zlariga sevinch yoshini olib: – Endi osoyishta ketsam bo‘ladi. Boshlagan ishimning natijasini kutayotgan edim. O‘sha qimmatli toshlarni xalq mulkiga aylantiringlar, –
deb shogirdlariga tayinlabdi.
1. Beruniy o‘z oldiga nima maqsad qo‘ygan edi?
2. Beruniyning kuzatish ishlarini shogirdlarining davom ettirishiga sabab nima?
3. Ustoz va shogirdlari suhbatini so‘zlang.
4. Beruniyning qimmatli toshlar haqida fikrini matndan o‘qib bering va eslab qoling.