2. P. R. 01imxo‘jayeva —

bo'lim. Rivojlanish biogiyasi homila halok bo‘ladi. Homila halok bo‘lishi sabablarini tushuntirib bering.

Test topshiriqlari.

1. 
   Mezodermadan rivojlanadi (noto‘g‘ri javobni toping):
   

A. Biriktiruvchi to‘qima. B. Qon hosil qiluvchi to‘qima. D. Epi- teliy to'qimasi. E. Mushak to'qimasi. F. Nerv to'qimasi.

2. 
   Odam provizor a’zolari (noto‘g‘ri javobni aniqlang):
   

A. Platsenta. B. Amnion. D. Xorion. E. Blastotsista. F. Kindik.

3. 
   Embrional davr bosqichlari:
   

A. Morula, blnstula, gastrula. B. Lichinkali, lichinkasiz, ona qornida. D. Zigota, maydalanish, blastula, gastrula, gisto-organogenez.

5. 
   Invaginatsiya, delaminatsiya, gastrulatsiya. F. Maydalanish, immigratsiya, cpiboliya.
   

4. 
   Ektodermadan nimalar rivojlanadi?
   

A. Epidermis. B. Epidermis hosilalari. D. Sezgi a’zolari. E. So‘- lak bezlari. F. Teri bezlari.

5. 
   Quyidagilar uchun platsenta lo’siq bo'la olmaydi (noto‘g‘risini toping ):
   

A. Alkogol. B. Nikotin. I). Ba’zi dorilar. E. Mikroorganizmlar.

5. 
   Parazit toksinlari.
   

6. 
   Meroblaslik maydalanish qanday tuxum hujayralarda kuzatiladi?
   

A. Izloletsital. B. Teloletsital. D. Sentroletsital. E. В va D javoblar to‘g‘ri. F. A va В javoblar to‘g‘ri.

7. 
   Entodermadan rivojlanadi ( noto‘g‘ri javobni toping):
   

A. Ter bezlari. B. Quloq yoni bezlari. D. Jigar. E. Oshqozon osti bezi. F. So'lak bezlari.

8. 
   Differensiatsiyalanishning asosiy omillari (noto‘g‘ri javobni toping ):
   

A. Ooplazmatik segregatsiya. B. Regeneratsiya. D. Hujayralar o‘zaro ta’siri. E. Yadro va sitoplazma o‘zaro ta’siri. F. Gormonlar.

9. 
   Blastula (noto‘g‘ri javobni toping):
   

A. Pufak shakliga ega. B. Bir qavatli hujayralardan tashkil topgan. D. 0‘lchami tuxum hujayradan oshmaydi. E. Zich joylashgan hujayralardan tashkil topgan. F. Tipik yadro-sitoplazma muno- sabatiga ega.

10. 
    Tip spetsifik oqsillar qayerda sintezlanadi?
    

A. Hamma hujayralarda. B. Faqat ma’lum to‘qimalar hujay- ralarida. D. Differensiatsiyalashgan hujayralarda. E. Hamma javoblar bir-birini to‘ldiradi. F. Hamma javoblar noto‘g‘ri.

17. 
    mavzu. ONTOGENEZNING POSTEMBRIONAL
    DAVRI
    

Mavzuning mazmuni.

Postembrional rivolanishning to‘g‘ridan-to‘g‘ri va noto‘g‘ri xil- lari tafovut etiladi. Lichinkasiz va ona qornida kechuvchi ontogenezda to‘g‘ridan-to‘g‘ri, lichinkali ontogenezda esa noto‘g‘ri postembrional rivojlanish kuzatiladi.

Noto‘g‘ri postembrional rivojlanish odatda juda murakkab bo‘lib, metamorfoz deb ham yuritiladi. Bunday rivojlanish organizmlarning yashash muhitiga moslashib rivojlanishi bo‘lib, lichinkalarning yashash sharoiti yetuk individlarda n f'arqlanib, ular orasida ozuqa, yashash sharoiti kabilar uchun ratiobat kuzatilmaydi.

Metamorfoz to‘liq va to'liqmas bo*ladi. Metamorfoz faqat umurtqasizlardagina uchrab qolmasdan, qobiqlilarda (atsidiyada), suvda va quruqlikda yashovchilarda ham uchraydi.

Amfibiya lichinkasi bo'lmish itbaliqda suvda yashash uchun ayrim moslamalar bo‘lib, ular amfibiyaaing ajdodlari — baliqlarga xos bo‘lgan belgilardir. Bunday ajdod belgilariga tana shakli, suzgichlarning mavjudligi, jabra bi Ian nafas olish vabitta qon aylanish doirasining bo'lishi kiradi.

Metamorfoz davomida lichinkaga xos a’zolar qaytadan o‘zgarib yetuk organizm a’zolarini hosil qiladi. Metamorfoz asosan ichki sekretsiya bezlari mahsuli bo'lmish gormonlar tomonidan bosh- qariladi. Hashoratlarda metamorfoz nerv sistemasida sintez- lanadigan ekdizon gormoni orqali boshqariladi. Amfibiyalardagi metamorfoz esa qalqonsimon bez gormonlari (tiroksin) yordamida amalga oshadi.

Odamning postembrional ontogenezini quyidagi davrlarga bo‘lib o‘rganiladi:

1. 
   Yuvenil davri (balog‘atga yetguncha bo‘lgan davr).
   
2. 
   Yetuklik yoki pubertat davri (yetuk, balog‘atga yetgan davr).
   
3. 
   Qarilik davri.
   

Odam ontogenezining davrlarga bo‘linishi ayrim sistemalar: suyak, nerv, jinsiy sistemalarning shakllanishi, o‘sishi, takomillashuvi bilan bog‘liqdir.

Odamda hayvonot olami vakillaridan farqli o‘laroq yuvenil davri birmuncha uzoqroq kechadi. Chunki odam bu davrda faqat morfologik jihatdangina takomillashmasdan, shaxs shakllanishi, ijtimoiy muhitga moslashish kabi holatlarni ham boshidan kechiradi.

Yuvenil davrda asosiy o‘ zgarishlar: 1. O'sish. 2. Tana qismlari o'zaro proporsiyalari (mutanosibligi) o'zgarishlari (36- rasm).

3. 
   To‘qimalar, a’zolar funksiyalarining yetuk organizmga xos rejimga asta-sekin o'tib borishi.