2. P. R. 01imxo‘jayeva —

mavzu. Hujayraning hayot sikli. Hujayralar bo'linishi. Mitoz. Meyoz 41

Vaziyatga doir masalalar.

1. 
   Hujayralarning xilma-xil guruhlarida clastlab xromo- somalarning diploid to'plaini 2n va DNKning miqdori 2c ekanligi aniqlandi. Hujayra bo'lmganidan so‘ng interfazada DNKning miqdori yana aniqlandi. Bunda ayrim hujayralarda DNK miqdori 2c, ayrimlarida lc, uchinchilarida esa 4c ekanligi aniqlandi. Hujayra qanday usul bilan bo‘lingan?
   
2. 
   Mitoz jarayoni kechayotganda organizmga muhitning zararli omillari ta’sir qilib, mitoz duki ipchalarining parchalanishiga sabab bo'ldi. Bu holat qanday natijalarga olib kelishi mumkin?
   
3. 
   Mikropreparatlarda mitoz o'rganilayotganda ba’zi pre- paratlarda mitoz duki tarkibida sentriolalar borligi, boshqa preparatlarda esa sentriolalar yo'qligi aniqlandi. Buning sababi nimada deb o‘ylaysiz?
   

Test topshiriqiari.

1. 
   Bivalentlar — bu:
   

A. Konyugatsiyalashayotgan gomologik xromosomalar. B. Xro- matidalar tetradasi. D. Meyoz metal'azasida yaxshi ko‘rinadi. E. Hamma javoblar to‘g‘ri. F. Faqat Л va В javoblar to‘g‘ri.

2. 
   Meyozning reduksion bo‘ linisli idu n keyin hujayralarda xromosoma to‘plami va DNK miqdori qanday bo'ladi?
   

A. n, с. B. 2n, c. D. n, 2c. E. 4n 4s. F. 4n, 2c.

3. 
   1- meyoz profazasining mitoz profazasidan asosiy farqi nimada?
   

A. Xromosomalarning yo‘g‘onlashishida. B. Irsiy material alma- shinishida. D. Xromosomalar sonining o'zgarishida. E. Bivalentlarning qutblarga ajralishida. F. DNKning avval reduplikatsiyalanishida.

4. 
   Prokariot hujayralar qanday usulda ko'payadi?
   

A. Mitoz. B. Meyoz. D. Oddiy bo'linish. E. Amitoz. F. Mitoz yoki meyoz.

5. 
   Mitoz usulida qanday hujayralar bo'linadi?
   

A. Hamma somatik hujayralar. B. Yuksak differensiatsiyalashgan hujayralardan (neyron, eritrotsit) tashqari hamma somatik hujayralar. D. Boshlang'ich jinsiy hujayralar. E. A va В javoblar to‘g‘ri. F. В va D javoblar to‘g‘ri.

6. 
   Profaza xromosomasida qancha molekula DNK mavjud?
   

A. 1. B. 4. D. 2. E. 6. F.8.

7. 
   Mitoz oxirida xromosomada qancha xromatida mavjud?
   

A. 1. B. 2. D. 5. E. 1 yoki 2. F. 3.

8. 
   1- meyoz profazasining qaysi bosqichida meyoz uzoq yillar davomida to‘xtaydi?
   

A. Diplotena. B. Diktiotena. D. Zigotena. E. Paxitena. F. Diakinez.

9. 
   Xromatidalaming qutblarga ajralishi qachon kuzatiladi?
   

A. 2- anafazada. В. 1 anal'azada. D. 1- telofazada. E. 2- metafazada. F. Interfazada.

10. 
    Mitoz melafazasida xroniosomalar va DNK miqdori:
    

A. Xromosomalari 2n. B. Xromosomalari — 4n. D. DNK — 4c. E. A va D javoblar to'g'ri. F. В va I) javoblar to‘g‘ri.

4. 
   niavzu. MODDALAR VA ENERGIYA
   ALMASII IN U VL TA’SIRLANU VCHANLIK
   

Mavzuning mazmuni.

Hujayrada kechadigan inolekular darajadagi jarayonlar organizmda normal va patologik holatlarni yuzaga keltiradi. Shu bois molekulnlar tuzilishi va xususiyatlarini o‘rganish modda almashinuvi buziIisliidan kelib chiquvchi kasalliklar mexanizmini aniqlashda muliim ahamiyat kasb etadi.

Modda va energiya almashinuvi (metabolizm) o‘zaro bir-biriga bog‘liq ikki jarayon: assimilatsiya va dissimilatsiyadan iborat. Modda va energiya almashinuvi ham hujayra, ham organizm miqyosida kechadi.

Assimilatsiya (anabolizm) — hujayra ichiga kirgan moddalarni o‘zlashtiruvchi, energiya talab (endergonik) jarayondir.

Dissimilatsiya (katabolizm) — o‘zlashtirilgan moddalarning parchalanadigan va energiya hosil bo‘ladigan (ekzoergonik) jarayondir.

Metabolizm normal kechishi uchun metabolik fond — tashqaridan qabul qilingan moddalar hujayrada dissimilatsiya natijasida hosil bo‘lgan mahsulotlar bo‘lishi kerak.

Dissimilatsiya gidrolitik yoki oksidlanish reaksiyalari natijasida yuz beradi. Bu jarayonlar kislorodli va kislorodsiz muhitda amalga oshishi mumkin.

Kislorodsiz (anaerob) dissimilatsiya — glikoliz, bijg‘ish reak­siyalari asosida amalga oshadi. Bu reaksiyalarni quyidagicha umumlashtirish mumkin.

1) glikoliz (asosan hayvonlarda kuzatiladi).

^Cf>^Hn°6 + 2Я₃Р<9₄+ 2ADF ->2С₃Н_ЬО₃+ 2ATF + 2H₂O

5.