2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Birinchi yordam
.
 
Shikastlangan kishiga qo‘l ostida bo‘lgan har qanday 
og‘riqsizlantiruvchi dori - darmonlarni, yurak preparatlarini berish; ochiq sinishlarda tezlik 
bilan qon oqishini to‘xtatish, jarohatga steril bog‘lam, singan suyakka shina qo‘yish – 
uzunligi yetarli bo‘lgan har qanday qo‘l ostidagi vositalardan foydalanish mumkin. Bunda 
uchta bo‘g‘im harakatsizlantirilishi kerak (tos-son bo‘g‘imi, tizza, va boldir-tovon 
bo‘g‘imlari).
Agar qo‘l ostida yaroqli vosita bo‘lmasa, shikastlangan oyoqni sog‘lom oyoqqa bint 

---

134 
 
yordamida mahkam bog‘lab, undan keyin bemor yotqizilgan holatda shifoxonaga olib 
boriladi. 
Boldir va tovon suyaklarining shikastlanishlari
. Xususiyatiga ko‘ra ular qiyshiq 
vintsimon, ko‘p parchalangan, ko‘ndalang (siljish bilan va siljishsiz) ko‘rinishda bo‘ladi. 
Bunday sinishlarda ichki yoki tashqi qon ketishlar yuz berib, ba’zan yo‘qotilgan qon miqdori 
ancha katta bo‘ladi. Ko‘proq chang‘ichilarda va piyodalarda vintsimon sinishlar kuzatiladi. 
Sinishning belgilari – kuchli og‘riq, oyoq funksiyasining buzilishi, deformatsiya va oyoq 
uzunligining qisqarishi, ochiq sinishlarda teri butunligining buzilishi va suyak siniqlarining 
chiqib qolishi, qon oqishi va boshqalar Suyak siniqlarini voqea sodir bo‘lgan joyda 
to‘g‘rilashga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi va bu narsa juda qo‘pol xato hisoblanadi. Boldir suyagi 
singanda 2 ta qo‘shni bo‘g‘imlar – tizza va boldir-tovon bo‘g‘imlari mahkam fiksatsiyalanadi. 
Boldir-tovon bo‘g‘imi 90
0
C burchakda, tizza 180
0
C gacha yoyilib shinalanadi.
Birinchi yordam yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan chora-tadbirlardan tarkib topib, bunda 
quyidagi qoidani so‘zsiz bajarish talab qilinadi – tizza bo‘g‘imi 180
0
ga yoyilishi, boldir-
tovon bo‘g‘imi 90
0
burchak ostida shinalanishi lozim, ammo o‘zboshimchalik bilan siniq va 
chiqishlarni to‘g‘rilash mumkin emas.
Tizza-tovon bo‘g‘imi va tovonning yopiq shikastlanishlarida birinchi yordam unga 
transport shinalarini qo‘yish va bemorni maxsus davolash muassasalariga olib borishdan 
iborat bo‘ladi.