2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

6. 
Suzib borib qutqarish
. 
Agar cho‘kayotgan odamning oldiga suzib borishga to‘g‘ri 
kelsa, biron-bir qutqarish vositasini olish lozim. Xavfni kamaytirish uchun jabrlanuvchiga 
juda yaqin bormaslik, undan birmuncha narida to‘xtash va qutqarish vositasini uzatish kerak. 
(12.27-rasm). Qutqarish vositasini jabrlanuvchi bilan qutqaruvchi
o‘rtasida tutib turib, u bilan ko‘z va so‘z aloqasi bog‘lanadi.Jabrlanuvchiga dalda berib, 
uni suzish vositasi yordamida qirg‘oq tomon tortib borayotganda oyog‘ini ishlatishga majbur 
etish lozim.
Cho‘kkan odamga birinchi yordam ko‘rsatish. 
Jabrlanuvchini suvdan chiqarib
12.27-rasm. Jabrlanuvchini qutqarish
. 
olgach, uni qattiq joyga yotqizib yuqori nafas yo‘llarini tozalash, nafas olayotgan-
olmayotganini 5 sekund ichida aniqlash, nafas olmayotgan bo‘lsa, sun’iy o‘pka 
ventilyatsiyasini amalga oshirish, uyqu arteriyasidan tomir urishini tekshirish, tomir 
urmayotgan bo‘lsa, yurak-o‘pka faoliyatini tiklash choralarini ko‘rish lozim. 
Cho‘kish vaqtida cho‘kuvchi nafas ushlab, suv yuzasiga chiqadi va havo olib, yana 
suvga botadi. Suv ostida 3 minutdan 30 minutga qadar bo‘lgan odamni qaytadan tiriltirish 
mumkin. Bu vaqt o‘limning turiga, suv haroratiga, cho‘kish vaqtidagi markaziy nerv 
tizimining holatiga bog‘liq bo‘ladi.
Cho‘kkanlarga birinchi tibbiy yordam berishga kirisha turib, cho‘kuvchining hushidan 
ketgan-ketmaganligi, yurak faoliyati va nafas olishini aniqlash kerak. Yordam ko‘rsatish 
hodisa yuz bergan joydan boshlanib, yo‘lda davom ettiriladi. Kasalni faqat terminal holatdan 
chiqarilgandan keyingina transportirovka qilish mumkin. 
Agar cho‘kuvchi hushidan ketmagan bo‘lsa, tinchlantirib, ho‘l kiyimlar yechiladi va 
isitilib, choy, kofe, spirt yoki valeriana tindirmasi beriladi. Bunday shaxsni kasalxonaga 
yotqizish maqsadga muvofiqdir. Cho‘kuvchi suvdan hushsiz, lekin yurak faoliyati va nafasi 
saqlangan holda olib chiqilsa, unga navshadil spirti hidlatilib, badani isitiladi. Agar zarurat 
bo‘lsa, yurak va nafas faoliyatini yaxshilovchi dori-darmonlar qilinadi va eng yaqin davolash 
muassasasiga jo‘natiladi. O‘lim holatidagi cho‘kkanlarning, avvalo, nafas yo‘llari yot jismlar, 
suv va shilimshiq moddalardan tozalanib, sun’iy nafas oldiriladi va yurak massaji o‘tkaziladi.