2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 

---

131 
26-jadval 
Makkajo„xorining ekin maydoni va don yetishtirish holati
17
Davlatlar 
Ekin maydoni, 
ming. ga 
Hosildorlik 
s/ga 
Yalpi hosil, 
ming t.
Yer yuzida 
184200 
55,2 
10016700 
Angola 
1575,9 
9,8 
1548 
Argentina 
4863,8 
66,0 
32119 
Braziliya 
15317,4 
52,6 
80538 
Kanada 
1480,4 
95,8 
14194 
Xitoy 
35260 
61,7 
217730 
Meksika 
70956 
31,9 
22663 
AQSh 
35478 
99,7 
353669 
Hindiston 
95000 
24,5 
232900 
Fransiya 
18496 
81,4 
15053 
Ukraina 
48269 
64,1 
30949 
Rossiya 
23218 
50,1 
11634 
O„zbekiston 
36,5 
58,9 
215 
Hosildorligi. 
Makkajo„xori 
yuqori 
hosilli 
ekin. 
O„zbekistonning 
sug„oriladigan yerlarida uning har gektaridan 40-50 s don va 500-700 s ko„k poya 
yetishtirish mumkin. Lekin, ilg„or oila va fermer xo„jaliklarda makkajo„xoridan 
juda yuqori hosil olmoqdalar.
O„zbekistoning sug„oriladigan yerlarida makkajo„xori doni bilan bir qatorda 
serhosil ko„k poya ham beradi.
Ilg„or fermer xo„jaliklari tajribasi makkajo„xori yuqori hosilli ekin ekanligi 
bilan bir qatorda, uning hosildorligini oshirishda juda katta imkoniyat borligini 
ko„rsatadi. 
 
Sistematikasi. 
Makkajo„xori qo„ng„irboshlar 
Poaseae
oilasi 
Zea mays L.
avlodiga kiradi. 8 ta kenja turlariga ega: 
-
Everta (Sturt. ) Zhuk. 
(bodroqlanadigan); 
-
Indurata(Sturt. ) Zhuk. 
(kremnistaya); 
-
Amylaceae (Sturt. ) Zhuk. 
(serkraxmal); 
-
Indentata (Sturt. ) Zhuk. 
(tishsimon); 
17
 
www.FAOstat.fao.Org-2017
 year.

---

132 
-
Saccharata (Koern. ) Zhuk. 
(shirin); 
-
Ceratina (Kulesh. ) Zhuk. 
(mumsimon); 
-
Tunicata (St. Hil. ) Zhuk. 
(po„stli).
Zea 
avlodi yagona tur - 
Zea mays L. 
madaniy makkajo„xori hisoblanadi, bu 
turdagi o„simlik diploid xromosomaga ega (2n-20).
Shulardan O„zbekistonda ko„p tarqalgani quyidagilar: 
1. 
Z. mays, ssp indurata
– kremnistaya. Endospermaning tashqi qobug„i 
shishasimon, shoxli (kraxmal donachalarini oralig„i zich protein bilan to„lgan), 
o„rta qismi yumshoq unsimon. Seleksion navlaridan ko„kat uchun “O„zbekiston 
100”, “Kremnistaya”, “O„zROS” ekiladi.
2. 
Z. mays, ssp indentata
– tishsimon makkajo„xori. Donni endospermi faqat 
yon tomonida rivojlangan shishasimon, shoxsimon, qolgan bo„lagida g„ovakli, 
unsimon, don tishsimon, uchki qismi va o„rtasi unsimon endosperm bilan to„lgan.
“O„zbekiston tishsimon” navi va duragaylari: “Vatan”, “O„zbekiston 601 
ESV”, “O„zbekiston 306 AMV”, “Dneprovskiy 70T” va boshqalar.
3. 
Z. mays ssp. amylacea 
– serkraxmal makkajo„xori. Yumshoq donli, sirti 
xira, ichi unsimon endosperm bilan to„la, oldingilarga qaraganda tashqi ko„rinishi 
yaltiroq emas. Issiqsevar boshqalarga qaraganda, Respublikamizda tezpishar 
“Koreyskie” mahaliy navi tarqalgan.
4. 
Z. mays orizoides Golodk
. – bodroqlanadigan makkajo„xori donini 
endospermasi zich, shoxsimon, asosan burchaksimon kraxmal donachalaridan 
iborat, doni mayda, qizdirganda bodroqlanadi.
Respublikamizda - mahalliy bodroq, shoxsimon navlari bor. Respublikada 
keyingi navlar kam yoki umuman tarqalmagan (rasm-10).