2-mutaxassislik 2-kurs 201-guruh talabasi Turaboyev Akmalning,,O’zbek adabiyoti tarixi” fanidan

Oyto‘ldi eligga davlat sifatini ko‘rsatadi
Oyto‘ldi kulib aytdi: Men bu so‘zlarni tushundim,
Sen mendan bularni so‘rading, endi so‘zlarimni eshit.
Men bu ishlarni endi tushunib oldim,
Sen ham endi mana bularni tushunib olishing kerak bo‘ladi.
Mana, endi mening sening huzuringga kelishim(ning sababi),
Mening senga namoyish qilganlarim mening odatim edi.
Sen o‘rin berding, avvaliga men o‘ltirmadim,
Chunki menga o‘rin yo‘q, sen buni tushunib ol, demoqchi bo‘ldim.
Yerga to‘p (koptok) qo‘yishimda shu mazmunning siri bor ediki,
O‘zimning nimaga o‘xshashligimni senga ko‘rsatmoqchi edim.
To‘p (koptok) (bir barqaror) o‘rinsiz dumalab yurgani kabi,
Men [ya’ni davlat] ham uning kabi (o‘rinsiz) kezaman.
Iltifot bilan boqqaningda ko‘zimni yumganim (sababi),
Senga o‘zimning qandayligimni ko‘rsatmoqchi edim.
Bu kunlarda men [ya’ni davlat] ham bir ko‘r kishi kabiman,
Kim menga ilashib qolsa, unga qattiq yopishib olaman.
Sen yana so‘zlading, men ham so‘zladim,
Sen iltifot bilan boqqach, men yuzimni yashirdim.
(Bu bilan) men senga o‘z qiliqlarimni ko‘rsatdim,
Mening barcha qilmishlarim jafo, menga ishonma, dedim...
Oqar suv, ravon til, baxt­davlat bir yerda turmaydi.
Jahon kezuvchilar yurib tinmaydi.
Baxt­davlat ishonchsiz, bevafo, qo‘nimsizdir,
Yurib ketayotib to‘satdan uchadi, uning oyog‘i tayg‘anchiqdir.
Elig aytdi: Tushundim, so‘zlaring ravshanlashdi,
Gunohlaringga uzr so‘rading, o‘zing xalos bo‘lding.
Oyto‘ldi butun umrini el-yurt ishiga, mamlakat ravnaqiga, yurtda tinchlik, osoyishtalik va farovonlikni yuksaltirishga sarflaydi. Ammo voqealar davomida vafot etadi. Aslida, bu davlatning bebaqoligiga ishoradir.
Asarda O‘gdulmish obrazi. O‘gdulmish – asardagi eng faol qahramon. U – Oyto‘ldining o‘g‘li. O‘gdulmish so‘zining ma’nosi o‘g bilan bog‘liq. U aql, aql­idrok ma’nosiga ega. O‘gdulmish «aql bilan ziynatlangan» demakdir. Elig bilan savol-javoblarda O‘gdulmish turli-tuman kasb-hunar, amal-martaba egalarining fazilatlari haqida gapiradi. Uning bek, vazir, elchi, kotib, xazinachi va boshqalar
haqidagi fikrlari hayotiyligi, pand-u o‘gitlarga boyligi bilan ajralib turadi.

O‘gdulmish va O‘zg‘urmishning savol-javoblari ba’zan keskin munozara darajasiga yetadi. O‘gdulmish shunda ham bosiqlik qiladi, aql bilan fikr yuritadi, natijada O‘zg‘urmishni o‘z g‘oyalariga ishontira oladi. Uning fikricha:

Xudo berdi qulga ikki ko‘z, quloq,
Ular bilan dunyo, oxiratga boq.
Ushlash uchun berdi yana ikki qo‘l,
Biri dunyo, biri oxiratga yo‘l.
Ikki oyoq berdi yana yurishga,
Biri u yon, biri bunda turishga.

Bugina emas, dunyoviy ishlarning barchasi hayotiy zarurat ekanligini ham u tinmay uqtiradi. Shu maqsadda dehqon, savdogar, chorvador, hunarmand, kambag‘allar, oila, bolachaqa, ularning tarbiyasi haqida ham gapiradi, tushuntiradi.

U o‘z maqsadi yo‘lida og‘ishmay harakat qiladigan, sabot va matonatli inson. U o‘z ishini chala qoldirib, yarim yo‘ldan qaytadiganlar toifasidan emas.