2-mavzu: “To‘nyuquq” bitiktoshi tahlili (2 soat)

2-MAVZU: “To‘nyuquq” bitiktoshi tahlili (2 soat)

•  
• Reja:
• 1.Bitiktoshlarning o‘rganilish tarixidan.
• 2.To‘nyuquq bitiktoshi va uning til xususiyatlari.
• 3.Fonetik tahlil.

[35]Su yo‘rilim tadachi, unamang. O‘l sabig‘ asidip, su yo‘ritdim. Altun yishig‘ yo‘lsuzun ashdim. Artish o‘guzug kachigsizin kachdimiz, tun aqitdimiz. Bo‘luchuqa tang o‘ngturu tagdimiz.[Lashkar bilan yo‘lga chiqmoqchi bo‘lsa, unamang». O‘sha xabarni eshitib, qo‘shinni yo‘lga soldim. Altin yishni yo‘lsiz oshdim, Ertish daryosini kechiksiz kech-dik, tunda to‘xtamadik. Bo‘luсhuga tong otganda yetib bordik.]

[48]sarig‘ altun, urung kumush, qiz quduz, agri tabi, ag‘i bungsiz kalurti. Altaris qag‘an bilgasin uсhun, [sariq oltin, oq kumush, qiz-juvon, egri tuya, ipaklik hadsiz keltirdi. Eltarish xoqon dono maslahatchisi bilan bo‘lgani uсhun,] [49]alpin uсhun Tabg‘aсhqa yati yigirmi sungushdi, Qitanyqa yati sungushdi. O‘g‘uzqa bash sungushdi. Anta ayg‘uchi [alpi bilan bo‘lgani uсhun Tabg‘achga o‘n yetti marta jang qildi, Qitanga yetti marta jang qildi, O‘g‘uzga besh marta jang qildi. O‘shanda kengashchi]

O‘RXUN-ENASOY OBIDALARI HAQIDA

• O‘RXUN-ENASOY OBIDALARI HAQIDA
• O‘rxun-Enasoy yodgorliklarining topilishi va o‘rganilishi XVIII asrdan boshlanadi. Rus xizmatchisi Remezov bu haqda dastlabki xabarni beradi. Shved zobiti Iogann Strallenberg, olim Messershmidt yodgorliklarni Yevropa ilm ahliga ilk mar-ta taqdim qilgan edilar. Dastlab, O‘rxun, Selenga va To‘li daryolari atrofidan – Shimoliy Mo‘g‘ulistondan toshga bitilgan obidalar topildi. Enasoy daryosi qirg‘oqlaridan ham shunday yodgorliklar topilgan.

• Ular keyinchalik O‘rxun-Enasoy yodgorliklari nomini oldi. Ma’lumki, turkiy xalqlar o‘z davlatiga ega bo‘lgan eng qa-dimgi dunyo qavmlaridan biridir. O‘rxun-Enasoy obidalari ana shu tarixni badiiy tarzda hikoya qiladi. Ular O‘rta Osiyodan boshlab Dunaygacha bo‘lgan ulkan hududda o‘z davlatlarini idora qilishgan. Yodgorliklar, asosan, VI–VIII asr voqealarini aks ettiradi. V–VI asr o‘rtalarida dunyo xaritasida Turk xoqonligi degan mamlakat yuzaga kelgan. Bu mamlakat O‘rta Osiyo, Yettisuv, Sharqiy Turkiston, Oltoy o‘lkalaridagi turli qabila va xalqlarni birlashtirgan edi.

E’tiboringiz uchun rahmat!

• E’tiboringiz uchun rahmat!