2-мавзу: Спорт иншоотларига қўйилган гигиеник талаблар, спортчиларнинг шахсий гигиенаси. Режа

Юқумли касалликлар ва унга қарши кураш.
Юқумли касалликларнинг асосий белгиси – касал кишилардан соғ кишиларга ўтишда хусусиятидан ташқари бу касалликнинг пайдо бўлиши ва давом этишида унинг ўзига хос хусусиятлари ҳам мавжуддир. Бу хусусиятлар одатда касалликнинг кишини ниҳоятда бетоқат қилишида, танада ҳарорат кўтарилиб кетишидан намоён бўлади. Шунингдек, бу касаллик муайян муддат давомида тузалмай кечиши билан ажралиб туради.
Касалликнинг дастлабки, яширин ёки инкубатсион даври касал юқишидан бошлаб микробларнинг организмида кўпайиши ва улар оғриқ пайдо қиладиган ҳаракатлар қилишга қодир бўлгунга қадар ўтган вақтни ўз ичига олади.
Бу даврнинг қанча давом этиши турли касалликларда турлича бўлади. Масалан, вабо касалида – бир неча соат, гриппда – ўртача икки кун, дифтерия (буғма)да – беш кун, столбняк (қоқшол)да –етти – ўн кун, тепкили терлатмада – ўн турт кун давом этади ва ҳакоза. Агар микроблар организмга кўп миқдорда тушса ёки жуда кўп касал юқтириш қобилиятига (токсигенли хусусиятларга) эга бўлса, инкубатсия даври яна ҳам қисқа бўлиши мумкин.
Агар одам кам қувват бўлса ва унинг организми инфексияга этарли даражада қаршиллик кўрсата олмаса ҳам шундай ҳол юз беради. Бир қатор юқумли касалликлар, масалан, қизамиқ, бўғма касалликлари билан оғриган киши касалликнинг дастлабки давридаёқ атрофдаги кишилар учун хавфли булиб қолади.
Инфексия манбалари эпидемиологик занжирдаги асосий звено ҳисобланади. Ташқи муҳитга касаллик қўзғатувчи микробларни ажратиб чиқарадиган касал кишилар батсилла ташувчи деб аталадиган, яъни илгари у ёки бу юқумли касаллик билан оғриган, лекин ҳамон патоген (касал қўзғатувчи) микроблар тарқатишни давом эттираётган шахслар, касал ҳайвонлар ҳамда юқумли касаллар ва шу касал билан оғриб ўлган ҳайвонларнинг мурдалари инфексия манбалари бўлиши мумкин.
Юқумли касалликлар пайдо бўлганда уларни теварак-атрофга тарқалиб кетишининг олдини олишга қаратилган бир қатор чора-тадбирлар кўрилади. Бундай ҳол юз берганда юқорида келтириб ўтилган эпидемиологик занжир схемасига амал қилинади. Бунда аввало касалларни соғлом кишилардан ажратиб касалхонага ётқизиш зарур. Касаллар яшаган хоналар дезинфексия қилинади ёки касал юқтирувчи микроблар ва воситачи ҳашаротларни қириб ташлаш мақсадида дезинсексия ўтказилади. Ўлат касалида дератизатсия ўтказиб, каламушлар қириб ташланади. Касал билан яшаган кишилар санитария кўригидан ўтказилиб, уларга дори-дармон қилинади. Айрим ҳолларда муайян муддат мобайнида, яъни касалликнинг инкубатсион даври ўтгунга қадар бундай кишилар карантинда тутиб турилади. Фақат хоналарнигина дезинфексия қилиш билан чекланиб қолмай, балки зарур ҳолларда касалнинг чиқиндилар (сулаги, нажаси, қусуқ массалари) ҳамда касал ишлатган буюмлар ҳам дезинфексия қилинади.