2-мавзу. ?рта Осие инсоният цивилизациясининг

Birinshiden,ekonomikalıqreformalarheshqashansiyasatartındaqalmawıkerek, olqandaydabirideologiyagaboysındırılıwımúmkinemes. Onıńmánisisonda, ekonomikasiyasattanústinturıwıkerek. Ishkihámsırtqıekonomikalıqmúnásibetlerdiideologiyadanazatetiwkerek.
Ekinshiden,ótiwdáwirindemámleketbasreformatorbolıwılazım. Olreformalardıńústinlikkeiyebaǵdarlarınbelgilepberiwi, ózgerislersiyasatınislepshıǵıwıhámonıizbe-izótkiziwishárt.
Úshinshiden, nızam, nızamlarǵaboysınıwústinliketiwilazım. Onıńmánisisonda, demokratiyalıqjolmenenqabıletilgenjańaKonstituciyahámnızamlardı hámmehúrmetetiwihámolarǵaboysınıwılazım.
Tórtinshiden, xalıqtıńdemografiyalıqquramınesapqaalganhalda, kúshlisociallıqsiyasatalıpbarıw.
Bazarmúnásibetlerinengiziwmenenbirwaqıttaxalıqtısociallıqqorǵawboyınshaaldınalatasirsheńilajlarkóriliwilazım. Bulbazarekonomikasıjolındaǵıeńaktualwazıypabolıpkeldihámbunnankeyindesondaybolıpqaladı.
Besinshiden, bazarekonomikasınaótiwobъektivekonomikalıqnızamlartalaplarınesapqaalǵanhalda, jakınótmishimizdegi «revolyuciyalıqsekiriwlersiz», yaǵnıyevolyuciyalıqjolmenenpuxtaoylap, basqıshpa-basqıshámelgeasırılıwıkerek.
BuláhmiyetliqaǵıydalarÓzbekstannıńǵárezsizrawajlanıwjolınatiykaretipalındı, jańajámiyetkeótiwdáwirinińnegizinquradı. Ótkendáwiraralıgındabullqaǵıydalardıńámelgeasırılıwırespublikadajámiyetlik-siyasiyturaqlılıqtı, eńáhmiyetlisi, bazarmúnásibetlerinengiziwjolınanizbe-izháreketetiwditámiyinledi.
Ǵárezsizlikkeerisip, qısqamúddetishinderespublikaózinińǵárezsizákonomikalıq, siyasiyhámmilliysiyasatına, mámleketliktili, gerbi, Gimni, BayraǵıhámtiykarǵınızamKonstituciyaǵaiyeboldı. ÓzbekstanRespublikasımámleketlikbelgilerinińqabıletiliwimámleketimizǵárezsizliginbekkemlewdeúlkenáhmiyetkeiyeboldı.
ÓzbekstanRespublikasıOliyKengashiniń 1991 jılı 18 noyabrdebolıp VIII sessiyası «ÓzbekstanRespublikasınıńmámleketlikhaqqında» nızamqabıletti.
Mámleketlikbayraqáyemgiata-babalardankiyatırǵanmiyraslardıózinesińdiripalǵanbolıp, milliyhámruwhıytáreptendequdiretliimperiyalarmısA.Temurimperiyasıbayraǵıtradiciyalarındawamettirgen.
1992 jıl 2 iyulǵakelip, ÓzbekstanRespublikasıOliyKengashinıńXsessiyasında «ÓzbekstanRespublikasınıńMámleketlikgerbi» haqqındaNızamqabıletildi.
Hárbirsuverenmámlekettińhuqıqıytiykarlarınıńbirionıńtiykarǵınızamı - Konstituciyasıesaplanadı. ÓzbekstannıńjańaKonstituciyasınislepshıǵıwideyası 1990 jılı 20 iyundaǴárezsizlikDekloraciyasınıńqabıletiliwimenenbirgeliktepaydabolǵanedi. OliyKengashtińekinshisessiyasındaǴárezsizlikdeklaraciyasınıńáhmiyetliprincipleritiykarındamámlekettińjańaKonstituciyasıislepshıǵılıwıkerekdegenjuwmaqqakelindi.
Konstituciyaproektiusıwaqıttanbaslaptayarlanılabasladı. Proekttińdáslepkivariantı 1981 jıloktyabr-noyabrineshekemtayarlanıpbolındı. Usıproektislenipatırǵanwaqıtta. Mámleketimiztariyxındatúpkilikliburılısjúzberdi. 1991 jıl 31 avgusttamámleketlikǵárezsizlikjáriyalandı.
Solayetip, usındayjaǵdaydarespublikanıńKonstituciyasıislendi.
KonstituciyanıislepshıǵıwdaAQSh, Franciya, Kanada, Germaniya, Shıeciya, Yaponiya, Italiya, Ispaniya, Portugaliya, Greciya, Turkiya, Iran, Hindstan, Pakistan, Egipet, Vengriya, Bolgariya, Litvamámleketlerininkonstituciyalarıtereńúyrenildi, salıstırmalıanalizetildi. Sonday-aq, RossiyaFederaciyası, Belarus, Urkaina, Qazaqstan, QırǵızstanhámTúrkmenstanrespublikalarınıńTiykarǵınızamlarıhámkonstituciyajoybarlarıdıqqatpenenkóripshıǵıldı.
1991 jıldıńbaslarında-aqkonstitcuiyanıńkoncepciyasıústindejumısalıpbarıldı. Nátiyjedeúshalternativkoncepciyajaratıldı. RespublikaIlimlerAkademiyasıFilosofiyahámhuqıqinstitutınıńkoncepciyasıhámPrezidentadminstaciyasıyuridikalıqbólimitayarlaǵankoncepciya. Jumısshıtoparmájilisindeúshinshikoncepciyatiykaretipqabıletildi.
Konstituciyalıqkomissiyanıńqararımenen 1992 jılı 26 sentyabrdekonstitciyanıńjoybarıulıwmaxalıqlıqdodalawushınbaspasózdejáriyalandı. Ulıwmaxalıqlıqdodalawúshaydawametti.
1992 jılı 21noyabrdedodalawdıdawamettiriwushınjáneekinshimártebebaspasózdejáriyalandı. Mıńnan aslamusınıslarhámpikirlerbildirildi. Joybardaǵı 127 statyadan 60 ınadúzetiwlerhámqosımshalarkirgizildi. Dáslepkivarianttan 4 statyaalıptaslanıp, tekstkebirneshejańastatyakirgizildi.
1992 jıl 8 dekabrXIIshaqırıqÓzbekstanRespublikasıOliyKengashiinińXIsessiyasıboldı. Onda «ÓzbekstanRespublikasıKonstituciyasınqabıletiwhaqqındaǵı» máselekóripshıǵıldı.
Konstituciyajoybarına 80 gejaqınqosımshalarhámózgerislerkirgizildi.
Solayetip, suverendemokratiyalıqÓzbekstanrespublikasınıńbirinshiKonstituciyasıqabıletildi.
KonstituciyakeleshegiullıÓzbekstannıńkeleshegiushın, ádilhuqıqıymámleketpaydaetiwushınbekkemhuqıqıytiykarbolıpxızmetetipatır.
ÓzbekstanRespublikasınıńKonstituciyasıinsanmáplerin, haq - huqıqlarınqorǵawshıshınmánisindegidemokratiyalıqKonstituciyabolıpesaplanadı. Konstituciyanıńqabıletiliwimámlekettariyxındaúlkenháhmiyetkeiyeboladı.
ÓzbekstannıńjańaKonstituciyasıózinetánqásiyetleri, ayrıqshalıqlarımenenajralıpturadı.
Birinshidenbulxújjethuqıqıyhámsiyasiyoylawdıńenullıjetiskenliklerin, házirgizamanKonstituciyalıqiliminózindesáwlelendirgen.
Ekinshiden, ÓzbekstanKonstituciyasıÓzbekxalqımádeniyatınhámmilliytradiyaciyalarınıńterentamırlarınasúyengenligi, hámúshinshiden, ÓzbekstanRespublikasındaǵıaldıńǵıjámiyetlik-ákonomikalıq, mámleketlik-siyasiydúzilsinenbasqadúzimgeótilgenligi, túptenjańalaıwpaydabolǵanlıǵımenenkózgetaslanadı.
Konstituciyamazmunıjaǵınanjańa, principialsiyasiyhújjetbolıp, onıńmazmunhámmánisinashıpberiwshitiykarǵıprincipleriayrıqshaitibarǵaılayıqbolıpesaplanadı.
TiykarǵınızamKonstituciyaqabıletilgennensońÓzbekstanRespublikasıOliyKengashinıń 1992 jıl 10 dekabrdebolıpótkenXIsessiyasında «ÓzbekstanRespublikasıMámleketlikGimnihaqqındaǵı» nızamqabıletildi.
Milliyǵárezsizliktińjánebirbelgisi - kúshlihámbahalıvalyutadizimineiyebolıwesaplanadı.
Milliyvalyuta - milliymaqtanıbolıpqanaqalmay, bálkimmámleketimizǵárezsizliginińbelgisi, suverenmámleketketiyislibelgibolıpesaplanadı.
1994 jıl 1 iyuldanbaslap, mámleketimizdemilliyvalyuta «sum» aylanısqaengizildi. Bulákonomikalıqǵárezsizliktibelgilewdeáhmiyetlibolıpesaplanadı.
Ózbekstannıńmámleketlikǵárezsizligineiyebolıwıúlkentariyxıyáhmiyetkeiyebolıp esaplanadı. Ózbekstanxalqıóztaǵdirınózibelgilewhaqqında, ózmilliymámleketliginpaydaetiwmúmkinshiligine, ákonomikadatúpkilikliózgerislerislewimkaniyatınaiyeboldı.