2-мавзу. ?рта Осие инсоният цивилизациясининг

Birinshibasqısh: 1989 dan – 1991 jılǵashekem. OljańajetekshiIslamKarimovtıńpaydabolıwı, Ózbekstannıńsuverenitetiideyasınıńpisipjetilisiwi, tariyxıytańqalarlıqwaqıyalarjolımenenemes, alSSSRtarqaǵannansoń daǵdarıstıjeńiwushınúlkenkúshsalıwlarnátiyjesindemámleketlikǵárezsizliktastıyıqlandı.
Ekinshibasqısh: 1991-2000 jj. Bulbirinshigezektegireformalarhámqaytaózgerislerdenmilliymámleketshiliktińtiykarınhámsociallıqbaǵdarlanǵanbazarekonomikasınqáliplestiriwgeótiwdáwiri. Rawajlanıwdıńózbekmodelintańlawnátiyjesinde tariyxıyqısqawaqıtishindesovetadminstrativlikbuyrıqpazlıqsistemasıqıyratıldıhámmilliymámleketshiliktiqáliplestiriwdińisenimlihuqıqıynızamshılıqtiykarıpaydaboldı. Mámleketlikbasqarıwstrukturalarıdúzildi, jámiyetlikhámpuqaralıqinstitutlardıńtiykarıjaratıldı, bazarekonomikasınaótiwámelgeasırıldı.
Úshinshibasqısh: 2001-2010 jj. Demokratiyalıqjańalanıwhámelimizdimodernizaciyalaw baslandı. Bulbasqıshtaeńbaslıwazıypakúshlimámlekettenkúshlipuqaralıqjámiyetkebasqıshpa-basqıshótiwboldı. Siyasiyhámekonomikalıqturmıstıńhámmetáreplerin, mámleketlikhámjamiyetlikqurılıstıdemokratiyalastırıwhámliberallastırıw, insannnıńhuqıqhámerkinliklerinqorǵaytuǵın, puqaralardıń siyasiy, ekonomikalıqbelsendiliginarttıratuǵın, puqaralıqjámiyettińtiykarınqáliplestiretuǵın ǵárezsizsudsistemasınbekkemlew processidawametti.
Ózbekistannıńeńjańatariyxınıńtórtinshibasqıshı2010 jıldanbaslandı. Elimizdimodernizaciyalawhámdemokratiyalıqreformalardıbunnanbılaytereńlestiriwámelgeasırıldı. Elimizdedemokratiyalıqreformalardıbunnanbılaytereńlestiriwhámpuqaralıqjámiyettiqáliplestiriwkoncepciyasıislepshıǵıldı. Bultariyxıyhújjetǵárezsizlikkeeriskennensońbaslanǵanelimizdidemokratiyalıqjańalawhámrawajlandırıwboyınshakeńkólemlireformalardıńrawajlanıwınsáwlelendiredi. Bundamámlekethámjámiyettińjańabasqıshındamodernizaciyalawdıbunnanbılaydawamettiriwdińuzaqmúddetlistrategiyalıqbaǵdarlamasıanıqlapberildi. Bulbaskıshmámleketlikhákimiyathámbasqarıwdıbunnanbılaydemokratiyalastırıwboyınshareformalardıńhuqıqıytiykarındúziw, sud-huqıqsistemasın, xabar-málimlemetarawınreformalaw, sózerkinligintámiyinlew, saylawnızamshılıǵınrawajlandırıw, demokratiyalıqbazarreformalarıntereńlestiriwhámekonomikanıliberallastırıwmenen sıpatlanadı.
Mámleketimizdeǵárezsizliktijánedebekkemlewjolındaǵıózineisenimliqádem 2016-jıldanbaslandıdesekasıraaytqanbolmaymız. Basqashasózbenenaytqanda, bizbúginbárshemizjeńditúrip, jańaÓzbekstandıqurıwǵakiristik, onıńbekkemtiykarınjaratabasladık, sociallıq-siyasiy, ekonomikalıq, ruwxıy-aǵartıwshılıqtarawlarındabirnesheonjıllardawamındaámelgeasırılıwızárúrbolǵanjumıslaratqarıldı. Ózbekstanshınmánistemilliytikleniwdenmilliyrawajlanıwtárepkejúzburdı.
Mámleketbasshısıǵárezsizliktibekkemlew, jańaÓzbekstandıdúziwditekǵanaózkúshimizbenen, miynetkesh, belsendixalqımızbenenbirgequraalıwımız, onıńushınnezárúrbolsa, barlıǵıbarekenliginjiyi-jiyiaytıpótti. UsıwaqıttamámleketimizbasshısınıńÓzbekstanRespublikasıOliyMajlisinemúrájátindealdımızdaturǵanúlkenwazıypalar, olardısheshiwjollarıkórsetipberilgen. Atapaytqanda, Elbasshısımızdıń«Xalqımızsonıjaqsıbiliwikerek: aldımızdauzaqhámqıyınjolturıptı. Hámmemizbirigip, tınımsızoqıp-úyrensek, jumısımızdıjetiliskenhámónimliatqarsaq, zamanagóybilimlerdiiyelep, ózimizdiayamayaldıǵaumtılsaq, álbette, turmısımızhámjámiyetimizózgeredi».
Tariyxtıúyreniwdeteoriyalıq-metodikalıqtiykardıńáhmiyetioǵadaúlken. Tariyxıyizertlewlerdekópjıllardawamındaformaciyalıkqatnasmetodınanpaydalanıpkelindi. Aldúnyajúzlikilim baskadajúzlegenmetodlardanpaydalanbaqta. Máselen, cevilizaciyalı, mentallı, logikalık, tariyxıy, dedukciyalık, h.t.batapótsekboladı. Mentallıqmetodtıpaydalanıwdaaktualmashqalalardıńbirixatlar, kúndelikdápterler, jekearxivler, shejirelerhámbaskadadereklerjárdemindetariyxıywakıyanıashıpberiwimúmkin.
Tariyxıywaqıya, hádiyselerdiúyreniw, pikirlewdehámbayanetiwdeobъektiv, haqıykıyádalatlıqatnastabolıweńáhmiyetlimetodologiyalıqqaǵıydabolıpesaplanadı. Obъektivlikqaǵıydasıtariyxıywaqıya, hádiyselerdiúyreniwdeolarmenenbaylanıslıbolǵanbarlıqfaktlerdińpútinbirjıynaǵınbirgealıptekseriwdi, haqıykıydáliyllergetiykarlanıwdıtalapetedi.
Tariyxtıúyreniwdetariyxıylıqmetodologiyasıúlkenáhmiyetkeiye. Tariyxıylıqqaǵıydasıwaqıya, hádiyselerdiózdáwirinanıqtariyxıysharayatınankelipshıqqanhaldaúyreniwditalapetedi. Bundatariyxıyrawajlanıwdıbasqawaqıyalar, hádiyselermenenbaylanıstaúyreniledi. Hárbirwaqıya, hádiyselergeulıwmatariyxıyprocesstińbirbólegidepqarawzárúr.
Ózbekstantariyxınǵárezsizmámleketsıpatındadúnyajúziliktariyxtıńajıralmasbirbólimidepqarawzárúr. Bul ayrıqshakoloniallıqqashekemgi, sovetlergeshekemgidáwirge tiyisli. Bulushınplanetarlıqoylaw, dúnyajúzliktariyxnamanı, jańaádebiyatlardıbiliwzárúr.
Tariyxıyprocesstiúyreniwdeádalatlısociallıqqatnasjasawprincipinedıqqatawdarıwzárurboladı. Sociallıqqatnasmetodologiyasıtariyxıyprocesslerdixalıqtıńbarlıqqatlamınıńmáplerinesapqaalǵanhaldaúyreniwditalapetedi. Sociallıqqatnasprincipimámleketiskerleriniń, siyasiykúshler, partiyalar, túrlibirlespeler, olardıńjolbasshılarınıńtariyxıyrawajlanıwǵakórsetkenunamlıyamasaunamsıztásirin, jámiyettiolyamasabuljolmenenbaslawdaǵırolinbilipalıwdaúlkenáhmiyetkeiye.
Mámleketimiztariyxınúyreniwdemilliyqádriyatlar, xalıqdásturlerihámurp-ádetleri, din, islamtariyxı, adamlardıńdiniyisenimleri, diniytáliymatlarhámolardıńtiykarınsalıwshılardıńxızmetlerinanalizetiwde, bayanlawdacivilizaciyalıqatnasta bolıp, olardı húrmetlew, áziyzlewkóz-qarasınanháreketetiwzárur.
Tariyxtıuyreniwdegijoqarıdaǵımetodologiyalıqqaǵıydalarmenenbirgefaktlerdisalıstırıw, dáwirlergebóliw, dereklikmaǵlıwmattiykarındajuwmaklarshıǵarıw, sociologiyalıqizertlewlerótkeriw, statistikalıq, matematikalıqh.b. usıllardanpaydalanıladı.
Eńjańatariyxtıúyreniwdińaktuallıǵısonnanibarat, ol házirgiturmısımızǵatásirintiygizetuǵınwaqıyalardıańlawǵajárdemberedi. Bulwaqıyalardıńmánis-mazmunıhámtariyxıyáhmiyetinedenibarat, siyasiyiskerlerdińornı, bulwaqıyalardıńbunnanbılayrawajlanıwjollarıhámházirgiprocesslermenenbaylanısınededegensawallarǵaeńjańatariyxjuwapberiwi kerek. Rawajlanıwdıaldınalaaytıw, keleshekpenenbaylanıslıbaǵdarlardıashıpberiwusısawallardıńjuwabınabaylanıslı.
Mámleketimizbasshısınıń tınıshhámparaxatturmısımızdısaqlaw, ǵárezsizliktibekkemlewboyınsha birneshshemártebeshakırıǵıtosınnanemes. Bundaǵárezsizlikkeerisiwdińtariyxın, qandayjoldıbasıpótkenimizdihámbunnanbılayneislewkerekligin keleshekósipkiyatırǵan áwladqajetkiziwtariyxilimindegiaktualwazıypalardıńbiribolıpqalmaqta.