2-Mavzu. Mashina uchun ishonchlilik muoamolarining axamiyati Reja

3. Ishonchlilik faning predmeti.
Ishonchlilik fani texnik uskuna va sistemalar sifat ko’rsatgichlarining o’zgarish qonuniyatlarini o’rganadi va shu asosda, eng kam vaqt va vositalar sarflagan xolda, ularning davomli va to’xtovsiz ishlashini ta’minlovchi uslublarni ishlab chiqadi.

Bu fan sistemasining faoliyatini prognozlash asosida, talab darajasidagi ishonchlilikni ta’minlash uchun maqbul qarorlar qabul qilish nazariyasini ishlab chiqadi.

Ishonchlilik masalalarining o’ziga xos xususiyatlari quyidagilardir:

a) vaqt omili,chunki mashinalar ekspluatatsiyasi jarayonida boshlang’ich parametrlarning o’zgarishi baxolanadi;

b) obekt faoliyatini uning chiqish parametrlarini saqlash nuqtai nazaridan prognozlash.

Mashina sifat ko’rsatgichlarining vaqt davomida o’zgarishi mutloq (absolyut) va nisbiy bo’lishi mumkin:

• 
  Mutloq sifat o’zgarishi mashinaga ta’sir ko’rsatuvchi va uning materiallari kossasini o’zgartiruvchi turli jarayonlar bilan bog’liq. Materiallarning o’zgarishi mashina ko’rsatgichlarini pasaytiradi va u jismonan eskiradi.
  
• 
  Nisbiy sifat ko’rsatgichi yanada takomillashgan tavsiflarga ega yangi mashinalar poydo bo’lishi bilan bog’liq bo’lib, eski mashinaning ko’rsatgichlari o’rtacha darajadagiga qaraganda pastroq bo’ladi, garchi motloq qiymatlari o’zgarmay qoladi, demak, mashina ma’nan eskirgan bo’ladi.
  

Ishonchlilik fani mashinaning xususiyatlarini mutloq o’zgartiruvchi sabablar ta’sirida uning safat ko’rsatgichlari o’zgarishini o’rganadi.

Xar qanday amaliy bilimlar soxasi kabi, ishonchlilik fani fundamental matematik va tabiiy fanlarga, ularning bo’limlari va nazariy ishlanmalariga tayanadi, ular qo’yilgan masalalarni xal qilishga imkon beradi.

Matematik apparatni qo’llash va amaliyot talablariga ko’ra ishlab chiqilgan yangi usullarni jalb qilish masalalari ishonchlilik fani uchun muxim ahamiyatga ega, bu usullar buyumlar va murakkab sistemalarning ishonchliligini baxolash va prognozlashga imkon beradi.

Lekin, hozirgi vaqtda muxandislik amaliyotida, odatda, mashinalarning ishonchliligi va uzoq ishlashini hisoblash usuli qo’llanilmaydi, xatto bunday hisoblashning umumiy sxemasi ham yo’q, balki ayrim turdagi hisoblarmavjud bo’lib, ular mohiyatiga ko’ra, kompleks echimning alohida bosqichlaridan iborat.

Bunday holat mashinalar ishonchliligini hisoblash imkoniyatlarining o’ta murakkabligi bilan izohlanadi. Bu faqat hisoblash hajmi bilangina bog’liq emas. Madomiki, har bir mashina ko’plab elemantlardan iborat bo’lib, ularning har biri buzilish salohiyatiga ega. SHu sababdan mashinaning buzilmasdan va uzoq ishlash printsipial sxemasini ishlab chiqish kerak.

Bundan tashqari, quyidagilarni hisobga olgan holda, mashinaning turli elementlari uzoq va to’xtovsiz ishlashini xisoblash usullarini ham ishlab chiqish zarur: ta’sir qiluvchi kuch va tezlik xususiyatlari, tutashmalar o’lchamlari va shakllari, ekspluatatsiya sharoiti, shu uzelning xizmat vazifasi va uning chiqish parametrlariga qo’yilgan talablar.