2-mavzu. Mahsulot sifatini nazorati qilish tizimi

Putur yetkazmasdan nazorat qilishning optik usuli haqida asosiy tushunchalar va uning fizik asoslari.
Putur yetkazmasdan nazorat qilishning optik usuli optik nurni nazorat ob’ektiga ta’sir tahliliga asoslangan. Optik nur yoki yorug’lik bu – 10 mkm to’lqin uzunlύigiga ega bo’lgan elektromagnit nur.
Optik nurni chegaraviy miqdorlari:

1. 
   10^-5 ch0,38 mkm gacha – Ultrabinafsha (UB) spektri.
   

2. 
   0,38ch 0,78 mkm – Ko’rinish spektri.
   
3. 
   0
   ,78ch 10³ mkm – Infra qizil (IQ) spektri.
   

6.31-rasm.

Optik nurni paydo bo’lishi elektr zaryadlangan harakatiga bog’liq. Optik nurni vaakumdagi tarqalish tezligi So =299792,5 km ∕s;

Real muhitda optik nurni tarqalish tezligi:
ύ = C₀/n= λ₀ ^.ν/n=λ^.ν
buerda, - muhitni sinish ko’rsatkichi;
ε,μ - muhitni nisbiy dielektrik singdiruvchanligi;
λ₀, λ- vaakumda va real muhitdagi yorug’likni to’lqin uzun-liklari;
ν –chastota.
Optik nurni axborot parametrlari – bu amplituda, chastota, faza, qutblanish va kogerentlik darajasi bo’yicha fazoli – vaqtli tarqa-lishlar.
Defektoskopik axborotni olish uchun shu parametrlar o’zgarishi optik nur va nazorat ob’ekti o’zaro ta’siri orqali ishlatilinadi. Bunda interfrentsiya, difraktsiya, qutblanish, sinish, qaytish, yutilish, tarqalish, yorug’lik dispertsiyasi va yorug’lik ta’sirida nazorat ob’ekti o’z xarakteristikalarini o’zgarish jarayonlari ishlatilinadi. Natijada fotoo’tkazuvchanlik yuminitsensiya va boshqa effekt sodir bo’ladi.
Optik nazorat ob’ektlari asosiy axborot tashuvchi parametrlari bu ularni spektral va integral xarakteristikalari bo’lib, ular umumiy holatda moda tuzilishiga, uni temperaturasiga, fizik xo-latiga, nurni tushish burchagiga, qutblanish darajasiga va to’lqin uzunligiga bog’liq.
Optik usullar yordamida spektrni optik zonasida shaffof materi-aldan tayyorlangan mahsulotlarni ichki nuqsonlari aniqlanadi.
Optik nurni asosiy xarakteristikasi, nur oqimi (yorug’likni oqim quvvati) bo’lib, uni asosiy formulasi:
F= dQ/ dt , (Joul/s)
dQ –energiya; dt –vaqt;
Fazoli xarakteristikalar:

• 
  nur kuchi I; I=dF ∕ dώ
  
• 
  yorug’ligi L; L=dI ∕ dS Cos α
  
• 
  yorug’likni oqim zichligi Ye, ( Lk) ; Ye=dF ∕ dS
  
• 
  yorug’likni oqim birligi lyumen (lm),
  
• 
  yorug’likni kuchi birligi kondela (kd)
  
• 
  yoritish darajasi lyuks (Lk).
  
• 
  S-ob’ektni yoritilganlik yuzasi.
  

Optik usullarni shartli 3 ta turga bo’lish mumkin:

1. 
   Vizual va vizual optik usullar
   

2. 
   Fotometrik va spektral usullar
   
3. 
   Interferentsion va difraktsion usullar.