2-mavzu: Kasb psixologiyasining tadqiqot metodlari Reja: Kasbiy psixologiya fani tadqiqot metodlarining klassifikasiyasi

R.Beylza
ning interaksiya metodikasini 
(bahs, munozara jarayonida o`zaro ta`sir o`tkazish imkoniyatini aniqlash uchun) 
qo`llash ijobiy natijalar beradi: 

---

 a) umumiy muammo mohiyatiga guruh a`zolarini yo`naltirish;
b) guruh a`zolari tomonidan muammoni echish yo`llarini baholash;
v) bahs (munozara, diskussiya) jarayonini nazorat qilish;
g) umumiy fikrga kelish uchun guruhiy qaror qabul qilish;
d) muammo echimiga erishishdagi guruh a`zolarining birdamligi va 
hamjihatligi. 
Kuzatish yakunlari bo`yicha umumpsixologik xulosalar chiqarish, milliy, 
etnopsixologik, hududiy xususiyatlarni qat`iy ravishda sharhlash, yosh davrlari, 
jinsiy xususiyatlariga taalluqli mulohazalar bildirish- psixologik bilimlarning 
boyishiga olib keladi. Tajribalarda, kuzatishlarda to`plangan materiallar qiymatini 
oshirish uchun vujudga kelgan barcha omillarni psixologik tahlil qilish, statistik 
metodlardan unumli foydalanish zarur, toki bu mezonlar ma`lumotlarning ilmiylik 
darajasini yuksaltirishga xizmat qilsin. 
Test metodi. 
Ilmiy psixologik manbalarda qayd qilinishiga ko`ra, intellekt-
lotincha so`zdan olingan bo`lib, u odatda aql-idrok, anglash, tushunish, fahmlash 
degan ma`noni anglatadi. Bizningcha, intellekt shaxsning muayyan darajada 
mustahkam, barqaror aqliy qobiliyatlari majmuasi tuzilishidan iboratdir. O`z 
davrida AQShlik psixolog 
F.Frimer
intellekt oltita tarkibdan iborat, degan g`oyani 
ilgari suradi va ularni quyidagicha tartibda joylashuvini ko`rsatib o`tadi: 
-Sonli operasiyalariga nisbatan qobiliyatlilik; 
-lug`at boyligi ko`lami; o geometrik shakllar o`rtasidagi o`xshashlik va 
farqli tomonlarini ajratishga nisbatan uquvchanlik; 
-shaxs nutqining tezligi yoki sur`ati; 
-shaxsning fikrlashga, mulohaza yuritishga nisbatan qobiliyatliligi; 
-xotiraning mahsuldorligi yoki noyob xislatliligi.
Yana bir salohiyatli psixolog 
L.Tyorstoun
umumiy intellektning turli 
jabhalarini tadqiq qilib, ularni umumlashtirib «birlamchi aqliy potensiyalar» deb 
ataydi. Muallif etti xildagi potensiyalar o`zaro farqlanishini ta`qidlab o`tadi:
1) insonning hisoblash qobiliyati ko`rsatkichi;
2) og`zaki so`zni ixcham ifodalashining ko`rsatkichi, nutq yordami bilan tez
o`qish hadisini egallaganligi; 
3) og`zaki ma`lumotlarni to`la idrok qilish yoki idrok qilingan so`zlarni
tushunish, anglash; 
4) fazoviy operasiyalarni amalga oshirish imkoniyati yoki shaxsning
chamalash qobiliyati (uquvchanligi); 
5) xotiraning mustahkamligi yoki uning barqarorligi; 
6) fikrlashga, munozara yuritishga qobiliyatlilik; 
7) shaxs idrok qilishining tezligi yoki uning sur`ati. 

---

 Fransuz psixologi 
T.Ribo
idrok ko`lamining kengayishi, bilimlarning 
ko`payishi,
diqqatni bir vaqtning o`zida bir necha ob`ektga qarata olish – inson 
intellekti taraqqiyotiga olib keladi va u uch bosqichdan iborat bo`lishi mumkin 
ekanligini ta`kidlaydi:-shaxs imitasiyasi yoki uning tashqi taqlidi,-inson 
identifikasiyasi (o`quvchining bilimlarini o`ziga singdirish jarayoni, uning shaxsiy 
fazilatlari va xususiyatlarini o`zlashtirib borish va boshqalar),
- refleksiya
(inson o`zini - o`zi anglash hamda bo`lg`usi faoliyatni amalga 
oshirish, muayyan rejalar tuzish, ularni maqsadga muvofiq hayot va faoliyatga 
tatbiq etish imkoniyatlari tug`ilishi kabilar).