2-mavzu: Kasb psixologiyasining tadqiqot metodlari Reja: Kasbiy psixologiya fani tadqiqot metodlarining klassifikasiyasi

Texnik qobiliyatlar
deganda-murakkab intellektual qobiliyatlar tushuniladi. 
Bu qobiliyatlar o`z ichiga keng tasavvurlar, texnik salohiyat va sensomotor 
malakalarini qamrab oladi. Texnik qobiliyatlar testi-injenerlar, mexaniklarni kasbiy 
tanlovida keng doirada qo`llaniladi. Bu borada 
A.A.Beknet
va 
Minnesotski
testlari keng tarqalgan
7
. 
Maxsus qobiliyatlarning so`nggi guruhiga A.Anastazi kasbiylashgan 
qobiliyatlarni kiritadi. Ularni o`lchash uchun tuzilgan testlar faoliyatning ma`lum 
kasb sohasida shakllantiriladi. AQShda Minnisota shtatida konselariya testi keng 
ommalashgan bo`lib, tartibni qabul qilish tezligi, ishbilarmonlik atamalar 
ro`yxatini bilishi, eshitishi, xabardorlik, savodxonlik chiroyli nutqqa egalik kabi 
qobiliyatlarni aniqlab beradi. 
___________ 
7
Trierweiler, S.J., & Stricker, G. (1998). The scientific practice of professional psychology. New York: Plenum Press. 

---

Kasbiylashgan qobiliyatlarga shuningdek, badiiy, musiqaviy, tadqiqiy 
konstruktorlik, ishbilarmonlik, ijtimoiy va ijrochilik qobiliyatlari kiradi. Yutuqlar 
testi sinovdagilarning ma`lum bilim, ko`nikma va malakalarini egallanganlik 
darajasini aniqlab beradi. Iqtidor testlaridan farqli ravishda ular maxsus ta`lim 
dasturlarining kasbiy tayyorgarlikning ma`lum samaradorligiga, kasb egallashga 
bo`lgan ta`sirini o`lchaydi. Boshqacha qilib aytganda, yutuqlar testi asosan 
individning 
ta`lim 
yakunidagi 
so`nggi 
muvaffaqiyatlarini 
baholashga 
yo`naltirilgan. 
Insonlarda yutuqlar testining 3 ta shaklini qo`llashadi: harakat testlari, 
yozma va og`zaki testlar. Bu testlarda aniq kasbiy faoliyatda eng muhim bo`lgan 
bir qator topshiriqlarni bajarish talab etiladi. Harakat testlari idoraviy kasblarda 
(texnik kotiba, mashinistka, stenografist va hokazolarda) keng qo`llaniladi.
Yutuqlarning yozma testlari maxsus bilimlar ya`ni, savodxonlik uchun muhim 
bo`lgan kasblarda ishlatiladi. Mazkur testlar asosiy tushunchalar, mavzulardagi 
sinfiy belgilar, texnik tavsiflar, formulalarni o`rganilganligini o`lchashga 
yo`naltirgan. Standartlashgan baholash shakli ob`ektiv harakatga ega bo`lib, 
guruhiy ishlashga imkon beradi va ko`p vaqtni talab etmaydi. Kasbiy yutuqlarning 
og`zaki testlari-maxsus kasbiy bilimlarga tegishli bo`lgan standartlashgan savollar 
seriyasidan iborat. Savollar kasbiy faoliyatni tahlil etish, malakali ishchilarni 
kuzatish va har qaysi savolning muhimliligi asosida tanlanadi. Yutuqlar testlarini 
kasbiy salohiyatni baholash maqsadida qo`llanishi AQShda psixologlar 
attestasiyasi tajribasidan ko`rish mumkin. Psixologlikka imtihon topshirish uchun 
nomzodlar universitetning psixolog ma`lumotga ega bo`lishlari va diplomli 
psixolog sifatida 2 yil ishlagan bo`lishlari shart. Imtihon ikki qisimdan iborat. 
Yettita faoliyat sohasi bo`yicha 100 ta topshiriqni bajarish: klinik psixologik, 
rivojlanish psixologiyasi, umumiy eksperimental psixologiya, test va statistik 
tahlil, ijtimoiy psixologiya va psixologik konsultasiya.