2-мавзу. Фукаро мухофазасининг хукукий асоси Фуқаро муҳофазаси соҳасида қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Қонунлари

Ўзбекистон Ресупбликаси Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг фуқаро муҳофазасига оид меъёрий ҳужжатлари
Ўзбекистон Республикаси аҳолисини тошқин сувлари, сел оқимлари ва кўчки ҳодисалари билан боғлик табиий тусдаги фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш мақсадида 2006 йил 15 февралида “Аҳоли ва ҳудудларни сел тошқинлари ва кўчки ҳодисалари билан боғлик фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш бўйича кечиктириб бўлмайдиган чора-тадбирларни амалга оширилиши тўғрисида масъул ходимлар учун Йўриқнома” ишлаб чиқилган.
Ушбу йўриқномада вилоятларга бириктирилган Ҳукумат комиссияси аъзолари вилоятлар ҳокимлари, тегишли вазирлик ва ва идораларнинг вакиллари билан биргаликда жойлардаги энг хатарли ҳудудларда (маҳаллаларда) аҳолини жалб қилган ҳолда ҳудудий тошқинларга қарши комиссияларнинг мажлисларини ўтказишни, хавфли жойларда яшайдиган аҳолига ёзма огоҳлантириш беришни, лозим топилса аҳолидан ёзма тилхат олиниб, тегишли баённомалар расмийлаштирилгандан кейин, туман ва вилоятлар миқёсида тадбирлар ўтказилиб, шундан кейин тегишли қарорлар қабул қилишни таъминлашни лозимлиги ва бундан ташқари ёғин-сочин мавсумини бехатар ўтказиш борасида яна қандай тадбирлар ташкил қилиниши ва ўтказилиши мукаммал баён қилинган.
Ўзбекистон Республикаси аҳолиси ва ҳудудларни табиий ва техноген тусдаги фавқулодда вазиятлар содир бўлганида ёки содир бўлиш эҳтимоли туғилганида аҳолини хавфсиз жойларга вақтинчалик ҳамда доимий эвакуация қилишни янада такомиллаштириш мақсадида 2006 йил 8 ноябрида “Табиий ва техноген тусдаги фавқулодда вазиятлар туғилганда аҳолини эвакуация қилиш бўйича Тавсиянома” ишлаб чиқилган.
Ҳозирги кунга келиб бутун жаҳонда, шу жумладан республикамизда табиий ва техноген тусдаги фавқулодда вазиятларнинг кескин ортиб бориши, уларнинг кўламларини ўзгаришини назарга олган ҳолда ушбу Тавсияномада ФВДТ ва Фуқаро муҳофазасининг барча тузилмалари ходимларининг республика аҳолисини табиий офат балоларидан ва бошқа хавфлардан муҳофаза қилиш борасида масъулияти ошиб бораётганлиги, аҳолини хавфсиз жойларга эвакуация қилиш тадбирларининг ҳозирги замон талабларига мос келадиган даражада ташкил этишлари, бунинг учун қандай тадбирларни ташкил қилиш ва ўтказиш лозимлиги баён қилинган.
“Аҳоли ва ҳудудларни табиий ҳамда техноген хусусиятли фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш тўғрисида”ги қонуннинг қабул қилиниши фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш соҳасида давлат сиёсатини оғишмай амалга ошириш, ҳақиқий хавф-хатар манбаларини ва уларнинг табиатини англаб етиш ҳар бир кишига ўзини юз бериши мумкин бўлган авария, ҳалокат, табиий офатлардан муҳофаза қилинганини сезиш имкониятини беради. Шу қонун талабларини бажариш ҳамда республика аҳолисини фавқулодда вазиятлардан огоҳ этиш тадбирларининг янада ижобий томонга ўзгартириш мақсадида 2006 йилда вазирлик томонидан “Фавқулодда вазиятларни олдини олиш ва ҳаракат қилиш режалари мазмуни ва тизими тўғрисида Тавсиянома” ишлаб чиқилди.
Тавсиянома ФВДТ ва Фуқаро муҳофазасининг барча тузилмаларига фавқулодда вазиятларга тўғри баҳо бериш, уларнинг оқибатларини иложи борича камайтириш, содир бўлган офат ёки фавқулодда вазиятни башоратлаш, талофатларини олдини олишни усуллари борасидаги билимларни янада чуқурлаштириш, ишлаб чиқариш корхонари, завод-фабрикаларда, иқтисодиёт объектларида ва иқтисодиётимизнинг бошқа объектларида фавқулодда вазиятларни содир этилишини камайтириш учун яна қандай қўшимча тадбирлар ўтказилиши, катта авариялар, ҳалокатлар, табиий офатларда тўғри ҳаракат қилиш йўллари тўғрисида тузилган.
Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг Тошкент шаҳар бошқармаси томонидан 2002 йилда “Фуқаро муҳофазасининг ҳимоя иншоотларини сақлаш Йўриқномаси” ишлаб чиқилган.
Ўзбекистон Республикасининг 1999 йил 20 август куни қабул қилган “Аҳоли ва ҳудудларни табиий ва техноген тусдаги фавқулодда вазиятлардан ҳимоя қилиш тўғрисида”ги Қонунининг 11-моддасида “Корхона, бирлашма, ишлаб чиқариш объектлари аҳолини фавқулодда вазиятлардан ҳимоя қилиш мақсадида муҳандислик ҳимоя иншоотларини олдиндан қурилишини таъминлашлари ва доимий шай ҳолатга келтиришни лозим” деб кўрсатилган. Қонунда ёзилган мазкур талабларни лозим даражада бажарилишини таъминлаш ҳамда ҳимоя иншоотларини замонавий жиҳозлаш, уларнинг янада ҳимоявий мустаҳкамлик қудратини ошириш ва махсус жиҳозлар билан таъминлашнинг меъёрлари ушбу йўриқномада мукаммал ёритиб берилган.
Содир бўлаётган фавқулодда вазиятларни олдини олиш ва оқибатларини бартараф этиш, йирик авариялар, фалокатлар талофатларини камайтириш, иқтисодиёт объектларини барқарор ишлашини таъминлаш ҳамда республика аҳолиси ва ҳудудларини фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш борасида Ўзбекистон Республикаси томонидан қабул қилинган Қонунлар ва меъёрий ҳужжат талабларини бажаришни таъминлашни ташкил этиш ва олиб боришни янада такомиллаштириш борасида 2006 йилда Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг Аҳоли ва ҳудудларни ҳимоя қилиш бошқармаси томонидан “Ишлаб чиқариш ва иқтисодиётнинг сув хўжалиги объектларида хавфсизлик декларациянинг асосий талабларига Йўриқнома”си ишлаб чиқилди.
Йўриқномада хавфсизлик декларациясининг асосий вазифаларидан:
-аҳоли ва ҳудудларни содир бўлиши мумкин бўлган фавқулодда вазяитлардан ҳимоя қилиш;
-объектларнинг барқарорлигини таъминлашда хавфсизлик чора-тадбирларига қаттиқ риоя қилишни назорат қилиш;
-фавқулодда вазиятларни бартараф этишга мўлжалланган махсус заҳира базаларини тўғри яратилишига баҳо бериш;
-фавқулодда вазият содир бўлиш эҳтимоли мавжуд объект ва ҳудудларда ишловчилар ва аҳолини ишончли алоқа воситалари билан таъминлаш ва хабарлаш тизимини такомиллаштириш;
- объектни фавқулодда вазиятлар оқибатларидан хавфсизлигини янада ошириш борасида чора-тадбирлар ишлаб чиқиш ва тадбиқ қилиш ва бошқа тадбирлар мажмуига алоҳида тўхталиб ўтилган.
Фуқаро муҳофазасига оид қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг қонунлари, Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари ҳамда Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг бу борадаги меъёрий ҳужжатлари, кўрсатмалари нафақат аҳолини турли нохуш вазиятлардан муҳофаза қилиш, балки Ватанимиз ҳудудларини муҳофазалаш, соғломлаштириш, муқаддас заминни асраб-авайлашдаги ижтимоий муносабатларни тартибга солиб, рўй бериши мумкин бўлган фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш, башоратлаш, талофатларини камайтириш ва содир бўлган нохуш вазиятлар оқибатларини бартараф этиш йўлларини ҳуқуқий белгилаб беради.
Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, аҳоли ва ҳудудларни турли офатлардан муҳофаза қилиш, хавфсизлигини таъминлаш биргина вазирлик ёки битта соҳанинг муаммоси бўлиб қолмай, у умумхалқ муаммоси бўлиб, эзгу мақсадларга эришишда аҳолининг барча қисми ёппасига ҳаракат қилиши лозим.