2-Mavzu : Avtomatik boshqarish sistemalarining matematik ifodasi

5-Mavzu : Turg’unlikni ta’minlash, rostlash sifatini oshirish, chiziqli avtomatik sistemalarni sintez qilish.

1. 
   Umumiy xollar. Korrektlovchi qurilma.
   
2. 
   O`zgartiruvchi elementlar.
   
3. 
   Barqaror rejimlarda aniqlikni oshirish.
   
4. 
   Turg’unlikni ta’minlash va turg’unlik zaxirasini oshirish.
   
5. 
   Ildiz godografi bo`yicha parametrlarni tanlash va korrectlovchi qurilmalarni sintez qilish.
   
6. 
   Logarfmik amplituda-chastotaviy xarakteristika bo`yicha korrektlovchi qurilmalarni sintez qilish.
   

Tayanch so’zlar va iboralar: Korrektlovchi qurilma, O`zgartiruvchi elementlar, Ildiz godografi, Logarfmik amplituda-chastotaviy xarakteristika.


Korrektsiyalovchi qurilmalar ishlash qonuniyatiga ko`ra xilma xil guruhlarni tashkil etadi. Ularga har xil elektrik va mexanik qurilmalar (signallar ustidan differentsiallash va integrallash amalini bajarish uchun) hamda yordamchi mexanizmlar (teskari bog`lanishini tahminlash uchun) kiradi.
Korrektsion qurilmalar Passiv tipli va faol tipli bo`lishi mumkin. Passiv tipdagi korrektsiya qurilmalari energiya manbasiga ega bo`lmay, ularning chiqishidagi signallar quvvati kirishdagi signal quvvatiga qaraganda kamdir. Faol tipdagi qurilmalar kuchaytirgichlarga ega bo`lib, qo`shimcha energiya manbalari bilan tahminlangandirlar.
Elektr signalining ko`rinishiga qarab korrektsiyalovchi qurilmalar o`zgaruvchan va o`zgarmas tokda ishlaydiganlar sinfiga bo`linadi.
Korrektsiyalovchi qurilmalarni avtomatik boshqarish tizimsi tarkibiga kiritilayotganda ularni ulangan usulini tekshirib ko`rish, hamda tebranishni Pasaytiruvchi qurilmalar —dempferlardan foydalanish kerak bo`ladi.
Ayrim hollarda havo to`ldirilgan yoki yog`li dempferlardan foyda-laniladi. Agar bo`g`inning dinamik ish jarayoni
(1)
tenglama bilan yoziladigan bo`lsa, u holda uning erkin harakati so`nmaydigan tebranishlarni tashkil etadi.
Tebranishni Pasaytiruvchi dempfer yordamida
(2)
ko`rinishdagi tenglamaga ega bo`lishimiz mumkin va bu harakat Paytida qarshilik ko`rsatib, tebranishni so`nishga olib kelishini ko`rsatadi.
Mexanik tizimlar uchun esa suyuqlikni (magnitli, havo va yog`li dempferlar bilan bir qatorda) boshqa Pasaytirgichlardan ham foydala-niladi. Stakanning ichida harakatlanuvchi, torgina teshikka ega bo`lgan Porshenli dempfertar, mo`ynasimon, yelpig`ich shaklidagi va boshqacha ko`ri­nishdagi dempferlar mavjuddir. Magnitli dempferlarga qurilmaning harakatlanuvchi qismiga uzviy bog`langan, o`zgarmas tok magnit maydonida aylanadigan alyumin lappakni ham olish mumkin. Lappak uyurma toklar tahsirida aylanganda tezlikka Proportsional ravishda aylanishga qarshilik ko`rsatuvchi moment Paydo bo`ladi.