2-ma’ruzu: Muqobil energiya manbalari

2.4. O‘zbekistonda alternativ energetika

O‘zbekiston boy an’anaviy energetik resurslarga ega: tabiiy gaz, ko‘mir, neft, slanes yoqilg‘isi, uran, gidroenergetik resurslaridir. Uran va slanes yonilg‘ilardan tashqari, qolgan barcha energetik manbalarning resurslari mamlakatning energetik balansida keng foydalaniladi.

Lekin, 2020 yillarga borib, uglevodorod energiya tashuvchilarining kamaiyshi, an’anaviy energiya resurslarining tugashi sababli, 2030 yildan keyin mamlakatda iqtisodiy energetik nostabilliga olib kelishi mumkin.
Tabiiy yonilg‘i resurslarining cheklanganligi va ularni qaytadan foydalanish imkoniyati bo‘lmaganligidan, iqtisodiyotni va aholini yoqilg‘i bilan ishonchli ta’minlash zaruriyatidan kelib chiiib alternativ energiya manbalarini tez suratlarda xo‘jalik doirasiga jalb etishni talab etiladi. Bu esa, birinchi navbatda, qayta tiklanadigan energiya manbalari (gidroenergiya, quyosh, shamol va geotermal energiyalar, biomassa, biogaz, sanoat va kommunal chiqindilar), ya’ni bular shunday energiya manbalariki, ular bilan bog‘liq bo‘lgan texnologiyalarni sanoat masshtabida qo‘llash darajasigacha erishgan yoki shu darajaga yaqin bo‘lgan energiya manbalaridir.
Ekspert baholariga ko‘ra, O‘zbekistonda qayta tiqlanadigan energiya manbalarining potensiali 51 mlrd. t n.e.-ga yaqin, texnikaviy potensiali esa – 182,32 mln. t n.e.-ni tashkil etadi, bu esa qazib chiqariladigan birlamchi energetik manbalarning hozirgi yillik hajmidan 3,1 marta kattadir.
2.6 Jadval
O‘zbekistondagi qayta tiqlanadigan energiya manbalarining potensiali (mln. t n.e.) [17]

QTEM turlari	Yalpi	Tyexnikaviy	O‘zlashtirilgan
Gidroenyergiya, jami	9,2	26,2	0,72
v sh.j. yirik daryolar	8,0	1,81	0,90
kichik daryo, suv ombori va kanallar	1,2	0,51	0,10
Quyosh energiyasi	50973	176,8
Shamol energiyasi	2,2	0,4
Biomassa		0,5
Geotermal suvlar	0,2	0	0
Perotermal resurslar (quruq tog‘ jinslarining issiqligi)	6700000	0	0
Jami	50993,8^*	182,32	0,72

Petrotermal resurslarni hisobga olinmagan (foydalanish texnologiyasi yo‘q)

1 t n.e. (tonna neft ekvivalenti)=41,868 GDj