2 маъруза. Макроиқтисодий беқарорлик режа

Ld – меҳнатга бўлган талаб эгри чизиғи.
4-чизмадан кўриниб турибдики, реал иш хақини қистқартиши натижасида меҳнатга бўлган талаб ошмоқда ва аксинча, реал иш хақи ошса, меҳнатга бўлган талаб камаяди.
Меҳнатнинг таклиф фунциясида индивид ўз хизматини иш хақининг пулдаги ифодасидан келиб чиқиб эмас, балки иш ҳақининг ўлчовларидан келиб чиқиб таклиф қилади. Буни биз 5-чизмада кўришимиз мумкин.

5-чизма. Меҳнат таклифи эгри чизиғи

Бу ерда:
Ls - меҳнат таклифининг эгри чизиғи;

W/ R – реал иш хақи;
L – таклиф қилинаётган меҳнатнинг миқдори.
Талаб ва таклиф эгри чизиғини умумлаштириб 6-чизмада ифодалаймиз.

6-чизмадан қўриниб турибдики, (W/R) га тенг бўлган иш ҳақи даражасида, меҳнат бозорида мувозанат вужудга келади.

Бунинг маъноси шуки, агар иш хақининг шу даражада ким иш излаётган бўлса, у иш билан таъминланади, иккинчи томондан, ишбилармонлар ўзларига керак бўлган ишчи кучи миқдорини топиш имкониятига эга бўладилар. Е харфи билан белгиланган нуқта меҳнат бозорида мувозанат ҳолатини билдиради.
Реал иш хақининг бошқача қийматида меҳнат бозорида мувозанатни ўрнатиб бўлмайди:
1. Агар иш хақи мувозанат нуқтадан юқори бўлса, (W/R)* нуқтада меҳнатнинг таклифи талабдан ошиб кетади, яъни, L1>L2.
2. Агар иш хақи мувозанат нуқтадан паст бўлса, (W/R)** нуқтада меҳнатга бўлган талаб таклифдан ошиб кетади: L1**>L2**.
Биринчи ҳолатда ишсизлик вужудга келади, иккинчи ҳолатда эса иш жойлари бўшаб қолади.
Амалиётда аҳолининг «тўла иш билан бандлиги» деган тушунча бор. Лекин бундай натижага ўз-ўзидан эришиш қийин. Чунки аҳолининг ишламоқчи бўлган қисмини иш билан деярли тўлиқ банд қилиб бўлмайди. Шунинг учун ҳам аҳолининг маълум миқдорда ишсиз бўлиши иқтисодий жиҳатдан меъёрий хол ва асослидир.
Ишсизлар – бу, ишчи кучининг бир қисми бўлиб, ижтимоий ишлаб чиқаришда банд бўлмаган, лекин ишлашни хоҳловчи ва фаол иш қидираётган аҳолидир.
Ишсизликнинг қуйидаги турлари мавжуд: