2-маъруза: Қишлоқ хўжалик тупроқларининг шўрланиш сабаблари. Шўрланган тупроқларнинг ҳосил бўлиши ва тузларнинг тарқалиши. Режа

Ер усти сувлари ва сизот сувлар (бинобарин, тузли эритмалар) нишаблиги оз худудларда анча секин оқади. Бундай худудларга қиялик этаклари ва дареё водийлари (қадимги ва ҳозиргилари) киради. Туз аввал шу худудларда тўпланиб қолади. Тўпланадиган тузлар эса ариқ сувлари ва сизот сувларига қўшилиб келади.

• Ер усти сувлари ва сизот сувлар (бинобарин, тузли эритмалар) нишаблиги оз худудларда анча секин оқади. Бундай худудларга қиялик этаклари ва дареё водийлари (қадимги ва ҳозиргилари) киради. Туз аввал шу худудларда тўпланиб қолади. Тўпланадиган тузлар эса ариқ сувлари ва сизот сувларига қўшилиб келади.

Ён бағир этаклари ва дарё водийларидаги тупроқларнинг шўрланишида сизот сувлари асосий рол ўйнайди. Агар сизот сувлари дарё ёйилмасининг терассалари бўйича тепиб чиқадиган бўлса, у билан биргаликда тузлар ҳам чиқади. Сизот сувлари буғланиб кетгандан кейин тупроқда тузлар йиғилиб боради хамда ашаддий шўрхоклилар (сульфатли, хлоридли ва ҳатто содали) ҳосил булади.

• Ён бағир этаклари ва дарё водийларидаги тупроқларнинг шўрланишида сизот сувлари асосий рол ўйнайди. Агар сизот сувлари дарё ёйилмасининг терассалари бўйича тепиб чиқадиган бўлса, у билан биргаликда тузлар ҳам чиқади. Сизот сувлари буғланиб кетгандан кейин тупроқда тузлар йиғилиб боради хамда ашаддий шўрхоклилар (сульфатли, хлоридли ва ҳатто содали) ҳосил булади.

Тупроқда тузнинг тарқалишига макрорельефгина таъсир қилиб қолмасдан, мезорельеф ҳам таъсир кўрсатади. Мелиоратив нуқтаи назардан мезорельефнинг баланд элементлари (йирик баландликлар, тепаликлар, жўяклар) энг қулай вазиятда, паст элементлари (турли хилдаги пастликлар, котловиналар) эса энг ноқулай вазиятда жойлашган.

• Тупроқда тузнинг тарқалишига макрорельефгина таъсир қилиб қолмасдан, мезорельеф ҳам таъсир кўрсатади. Мелиоратив нуқтаи назардан мезорельефнинг баланд элементлари (йирик баландликлар, тепаликлар, жўяклар) энг қулай вазиятда, паст элементлари (турли хилдаги пастликлар, котловиналар) эса энг ноқулай вазиятда жойлашган.