2-маъруза: Қишлоқ хўжалик тупроқларининг шўрланиш сабаблари. Шўрланган тупроқларнинг ҳосил бўлиши ва тузларнинг тарқалиши. Режа

Тузларнинг тупроққа тарқалиши ва шўрланган тупроқларнинг вужудга келиши. Ер усти ва ер ости сувларининг ҳаракати, шунингдек, атмосфера, шамолнинг ҳаракати тузларнинг тупроққа тарқалишидаги асосий омиллардан ҳисобланади.

• Тузларнинг тупроққа тарқалиши ва шўрланган тупроқларнинг вужудга келиши. Ер усти ва ер ости сувларининг ҳаракати, шунингдек, атмосфера, шамолнинг ҳаракати тузларнинг тупроққа тарқалишидаги асосий омиллардан ҳисобланади.
• Атмосфера ҳаракати таъсирида (қаттиқ чанг кўринишида ёки ёғин билан биргаликда) тузларнинг жилишига импулверизация ҳодисаси деган умумий ном берилган.

• Ёғин суви таркибида туз миқдори жуда оз (ўрта ҳисобда ҳар литрда 2-3 мг хлор, 2-4 мг сульфат кислотаси) бўлганлигидан, бундай йўл билан тупроқ шўрланишининг амалий аҳамияти йўқ. Лекин қуруқ туз чанглари ёки денгиз суви чанглари учиб келадиган айрим ҳолларда тузларнинг импулверизация жараёни, бошқача қилиб айтганда, давомли шамол (эол) таъсирида учиб келиб тўпланиш жарёни тупроқда тузларнинг йиғилишига маълум даражада таъсир кўрсатади.

Тажриба нуқтаи назаридан олиб қараганда тузлар кўпинча, оқар сувлар ёки сизот сувлар билан биргаликда тупроққа келиб тўпланади.

• Тажриба нуқтаи назаридан олиб қараганда тузлар кўпинча, оқар сувлар ёки сизот сувлар билан биргаликда тупроққа келиб тўпланади.
• Ер юзи бўйича тупроқда тузларнинг кўпайишига жойнинг рельеф шароити катта таъсир кўрсатади.

Рельефни қуйидаги асосий категорияларга бўлиш мумкин: макрорельеф, мезорельеф ва микрорельеф.

• Рельефни қуйидаги асосий категорияларга бўлиш мумкин: макрорельеф, мезорельеф ва микрорельеф.
• Макрорельеф – рельефнинг йирик формаси бўлиб, у катта худуднинг умумий қиёфасини белгилайди (масалан, тоғ тизмалари, ясси тоғликлар, текисликлар, пасттекисликлар).
• Мезорельеф – рельефнинг ўртача формаси бўлиб, макрорельеф элементларига кирувчи қавариқ ва ботиқ ерлар (паст-баландликлар, тоғ тизмалари, котловиналар, кичик дарё водийлари) ни белгилайди.
• Микрорельеф - рельефнинг кичик формаси бўлиб, унинг элементлари макро ва мезорельефларда бор.