2-ma’ruza. Ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish vositalari. Reja: 1

Oddiy yakka dvigatelli elektr yuritma
. Har bir ish mashinasi undan aloxida 
o’rnatilgan elektr dvigatel bilan harakatlantiriladigan yuritmaga aytiladi. Bunda 
ish mashinasining kinematikasi va uzatilishiga xech qanday o’zgartish 
kiritilmaydi. Bu yuritmalar tejamliligi, kulayligi, samaradorligi jixatidan elektr 
yuritmalarining takomillanishida muxim o’rin tutgan. (elektr dvilatel va nasos)

Oddiy individual elektr yuritma. 
Elektr dvigatel ish mashinasining o’ziga 
o’rnatiladigan va uning kinematikasi va tuzilishini ancha takomillashtirishni 
talab qiladigan yuritmadir.

Maxsus individual elektr yuritma. 
Elektr dvigatel ish mashinasiga 
urnatilgan va u bilan bir butun agregat tashkil qiladigan yuritma M.i.e.yu. 
deyiladi. Bunday agregatlar shovqinsiz, yengil, oddiy, ishlash uchun kulaydir. 
Ularning foydali ish koeffitsienti yuqori va avtomatlashtirish imkoni katta buladi. 
Bunday yuritmalarda elektr dvigatelning ahamiyati ish mashinasi nomida ham uz 
ifodasini topadi, ya’ni ularga elektr suzi kushib yoziladi, masalan, elektr 
shpindelь, elektr urchuk, elektr separator va xakazo. 

Ko’p dvigatelli elektr yuritma. 
Har bir ish organi mustakil elektr 
dvigateldan harakat oladigan ish mashina yuritmasi K.m.e.yu. deyiladi. Agar 
bunday mashinaning ayrim ish organlariga mexaniq energiya bir markazdan 
taksimlansa, mashinaning kinematikasi xaddan tashkari murakkablashib, undagi 
quvvat isrofi kupayadi, mashina ishini avtomatlashtirish kiyinlashadi.

Oddiy ko’p dvigatelli elektr yuritma. 
Har bir ish organi undan aloxida 
urnatilgan elektr dvigateldan harakat olib ishlaydigan murakkab mashina 
yuritmasi O.k.m.e.yu. deyiladi. Bunda ish organlari kinematikasi va mashina 
tuzilishiga xech qanday o’zgartish kiritilmaydi. 

Individual ko’p dvigatelli elektr yuritma. 
Murakkab mashinaning har bir 
ish organi unga maxsus urnatilgan elektr dvigateldan harakatlantiriladigan 
yuritma I.k.m.e.yu. deyiladi. Bunda mashina kinematikasi va tuzilishi ancha 
takomillashtiriladi va uning ishini boshqarish va avtomatlashtirish ancha 
yengillashadi, quvvat isrofi kamayadi. 

---


Elektr yuritmaning ish rejimlari. Elektr yuritmalarning davomli o’zgarmas, 
o’zgaruvchan yuklamalarda yoki qisqa va takrorlanuvchi qisqa muddatli 
yuklamalarda ishlash rejimlari E.yu.i.r. deyiladi. 2-rasm, a davomli, b da qisqa va 
v da takrorlanuvchi qisqa muddatli ish rejimlaridagi yuklama tasvirlari 
ko’rsatilgan. 

Davomli ish rejimi. O’zgarmas yoki o’zgaruvchan yuklama bilan ishlash 
davomida elektr dvigatel turgun me’yorli haroratgacha qiziy oladigan rejim D.i.r. 
deyiladi. Bunday rejim kupincha ventilyator, nasos, kompressor va transportyor 
kabi mexanizmlarning elektr yuritmasida uchraydi.

Qisqa muddatli ish rejimi. Biror yuklama bilan ishlash davomida elektr 
dvigatel turgun me’yorli haroratgacha qizimaydigan rejim K.m.i.r. deyiladi. 
Bunda t
1
ish vaqti davomida R quvvatli dvigatel uzining normal haroratgacha 
qiziy olmaydi, elektr tarmogidan ajratilgan t
2
ning vaqt (pauza) davomida esa 
tashki muxit haroratigacha sovib ulguradi. Tashki muxit harorati odatda -35
0
S 
olinadi. Bunda ish rejimi kupincha stanoklarning supportlari, suv tugonlarining 
eshiklarini ochib-yopuvchi mexanizm va sh .k. larning yuritmalarid uchraydi.

Takrorlanuvchi qisqa muddatli ish rejimi. Biror yuklama bilan ishlash 
davomida elektr motor uzining turgun normal haroratgacha qiziy olmaydigan, 
elektr tarmogidan uzilgan pauza davrida esa muxit haroratgacha sovib 
ulgurmaydigan ish rejim T.k.m.i.r. deyiladi. Bunday ish rejimi stanok, kutargich 
kran va sh .k. larning yuritmalarida uchraydi.