2-ma’ruza. Ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish vositalari. Reja: 1

Birinchi bosqich 
(davr) 1917 – 1935-yillarni o’z ichiga oladi va quyidagi 
muammolar bilan shug’ullandi: 
•
traktor, qishloq xo’jalik mashinalarining ratsional (maqsadga 
muvofiq) birikmalari; 
MTA loyihasini ishlab chiqish; 
MTA ning texnologik jarayonlarni bajarishdagi harakat xillari; 
ish unumi, yoqilg’i sarfi va mablag’ harajatlarining hisoblari. 

---

SHu vaqtlarda MTPF fani mashinalarni ishlatish, mashinalardan 
foydalanishning ko’zga ko’ringan fidoyi ilmiy xodimlari proffessor V.N. 
Lintvarev (1887-1960), akademik V.P.Goryachkin (1868 – 1938), akademik M.N. 
Letoshnev (1888 – 1958), B.V.Roshanovskiy (1931) edilar.
Ikkinchi bosqich (
davr) 1935–1960-yillar bo’lib, unda quyidagi muammolar 
yechildi: 
– MTPdan foydalanish qonuniyatlari loyihasi tuzildi va amalda qo’llana 
boshlandi; 
– mashinalarning har bir ishlab chiqarish yo’nalishlariga mos keladigan tizimi 
loyihalandi; 
– MTPF fani ilmiy fan sifatida vujudga keldi. 
MTPF fanidan birinchi qo’llanma 1937 va 1950 yillarda akademik 
B.S.Svirщevskiy (1900 – 1953) tomonidan chop etildi. U va uning shogirdlari 
tomonidan olib borilgan izlanishlar MTPF fanini ilmiy va amaliy tashkil etishda 
katta rol o’ynadi. 
Uchinchi bosqich ( 
davr) 1960 – 1980-yillarni o’z ichiga oladi. Bu davrda 
quyidagi yo’nalishlar bo’yicha ilmiy izlanishlar olib borilib, katta natijalar qo’lga 
kiritildi:
– qishloq xo’jalik ishlab chiqarishida MTPdan foydalanishning eng qulay 
prinsiplari asosida loyihalar ishlab chiqildi. Bu ilmiy yo’nalishda akademik V.A. 
Jeligovskiy, professorlar G.V. Vedenyapin, Yu.K. Kirtbaya, A.B. Koganov, M.P. 
Sergeev, N.E. Fere va, S.A.Iofinovlar samarali mehnat qildilar. SHuningdek: 
– katta quvvatga ega bo’lgan traktorlarni yaratish va ulardan texnologik 
operatsiyalarni bajarishda yuqori tezlikda foydalanish bo’yicha izlanishlarga 
akademik V.N. Boltinskiy rahbarlik qildi. MTA ni ratsional tuzishni loyihalash, 
ularni avtomatik nazorat qilish va ish sharoitiga, o’zgarishiga moslab boshqarish, 
MTPdan foydalanishni tashkil qilish va ularning iqtisodiy ko’rsatkichlarini 
yaxshilashga erishildi;
– mashina va agregatlarning texnik holatini ularni bo’laklamasdan turib tashxis 
etish yo’li (diagnostika) bilan aniqlash usullari professor M.S. Jdanovskiy, 
A.X.Morozov, I.P. Tolskogo va boshqalar izlanishlarida o’z aksini topdi.