2-Maruza Biosfera. Tabiiy resurslar, ulardan oqilona foydalanish va atmosfera muhofazasi. Suv va Tuproq resurslari va uni muhofazasi. O‘simlik, hayvonot dunyosi va ularni muhofaza qilish

 Suvning tabiatda aylanishi
. Suv biosferaning barcha tarkibiy qismlarida uchraydi. U suv 
havzalaridan tashqari tuproqda, havoda va boshqa tirik organizmlarning 80-90% biomassasini tashkil 
etadi. Suvni tabiatda aylanishi kuyidagicha boradi. Suv er yuziga atmosfera yog'inlari tarzida tushib, 
atmosferaga asosan o'simliklarning suv bug'latishi va dengizlar yuzasining bug'lanishi hisobiga 
qaytadi. 

---

Suvning ifloslanishi deganda-uning tarkibida sifatini kamaytiruvchi begona birikmalarning 
mvjudligi tushiniladi. Suvlarni ifloslovchi asosiy manbalargasanoat krxonalari va maishiy xwjalikdan 
chiqadigan oqava suvlar, neftni qayta ishlash korxonalarida ishlatilib chiqadigan suvlar, 
transportning tashlanma suvlari, shah‘arldardan h‘amda, kimeviy vositalar ishlatilgan dalalardan oqib 
chiqadigan tozalanmagan suvlar va boshqalar kiradi. 
Neft va neft mah‘sulotlari, suniy yuvish vositalari, fenolar, pestitsidlar, rangli metalar, 
murakkab kimeviy vositalar suvni ifloslovchi asosiy birikmalar h‘isoblanadi. Oqava suvlarga 
tushadigan mineral, organik, bakterial va biologik ifloslovchi birikmalar ajratiladi: 
Mineral ifloslovchilar
-odatda qum, loy, turli mineral tuzlar, kislota va ishqorlar eritmasidan 
iborat. 
Organik ifloslovchilar
-o‘simlik va h‘yvonlarning qoldiqlari, inson va h‘ayvonlarning fiziologik 
chiqindilaridan iborat. 
Bakterial va biologik ifloslovchilar- 
asosan maishiy oqava suvlarda mavjudir. 
2.2 Suvni tozalash usullari va inshootlari. 
Sayeramizda suvlarning ifloslanishi natijasida h‘ar yili 500 milliondan ortiq kishi turli og‘ir 
h‘astaliklarga chalinadi. Suvlarning etishmasligi shariotida ulardan oqilona foydalanish va oqova 
suvlarni tozalab, qayta ishlatishni taminlash muh‘im ah‘amiyatga egadir. Oqova suvlarni mexanik, 
kimeviy va biologik tozalash usullari mavjuddir. 
Mexanik usulda suvlarni mineral va organik modalardan tozalanadi. Kimeviy usulda -oqova 
suvlarga turli kimeviy birikmlar qo‘shilib, zararli moddalar bilan reaktsiyaga kiritilib (chiqindilar 
cho‘kma h‘oliga tushiriladi.) tozalanadi. Biologik tozalash uslubi- qo‘llinilganda organik 
ifloslovchilar bakteriyalar va mikroorganizmlar erdamida mineralizatsiya qilinadi. Biologik tozalash 
sug‘orish maydonlari, biologik h‘ovuzlarda amalga oshiriladi. Biologik tozalashdan sung suv xlor 
erdmaida dezinfektsiya qilinadi va undagi h‘ama bakteriyalar nobud bo‘ladi. 
Suvlarning ifloslanishi h‘am dolzarb ekologik muammolardan biri h‘isoblanadi. O‘zbekistonning 
asosiy darelari Qirg‘iziston, Tojikiston va Turkmaniston xududlaridan ifloslanib keladi. Darelar suvi-
chorvachilik kompleksi, kommunal -maishiy oqavalar, sanoat oqavalri va katta h‘ajimda pestitsidlar 
va zah‘arli kimeviy birikmalarning ko‘plab tushishi natijasida respublikaning ayrim xududlarida 
ichimlik suv muammosi keskinlashib ketadi.Ayniqsa, Qoroqopog‘iston Respublikasi va Xorazm 
viloyatida ichimlik suv sifatining emonligi kasalliklarning ortishi, o‘limning ko‘payishiga olib keldi. 
Oxirgi yillarda er osti suvlari sifatining emonlashuvi kuzatilmoqda. Farg‘ona -Margilon sanoat 
rayonida neft mah‘suloti va fenollar bilan er osti suvining ifloslanishi REM (ruxsat etilgan 
miqdor)dan yuz barobargacha ortiqligi qayd qilingan. Toshkent viloiyatida h‘am er osti suvlarining 
mah‘aliy o‘ta yuqari ifloslanishi kuzatiladi.Respublikamizda suvlaran oqilona foydalanish maqsadida 
chet el tajribalari joriy qilinmoqda. Tomchilab sug‘orish, suvlardan takror foydalanish oqovalarini 
tozalash shular jumlasidandir. Suv h‘avzlariga tushadigan sanoat oqovalari keyingi 5 yil ichida 2 
yarim marta kamaygan. Suvlarni meeridan ortiq ifloslangani uchun jarima va to‘lovlar belgilangan.