2-Maruza Biosfera. Tabiiy resurslar, ulardan oqilona foydalanish va atmosfera muhofazasi. Suv va Tuproq resurslari va uni muhofazasi. O‘simlik, hayvonot dunyosi va ularni muhofaza qilish

Oqava suvlarni tozalash usullari. 
Ayrim tashkilotlarda suv tozalash inshootlarning talabga javob bermasligi sababli oqova suvlar 
to'g'ridan-to'g'ri ochiq suv havzalariga va relefga tashlanmoqda. Natijada bu oqova suvlar nafaqat 
ochiq suv havzalarini, balki er osti suvlarini ham ifloslantirmoqda. 
Oqova suvlarni tozalash asosan 4 xil yo'l bilan olib boriladi. 
1. Mexanik usulda, suvda erimaydigan jismlar panjarada ushlab qolinadi. 
2. Fizik (elektroliz) usulida, suv tarkibidagi og'ir metall ionlari anionlar va kationlardan 
tozalanadi. 
3. Kimyoviy usul, suvni xlorlash va ozonlash yo'li bilan bo'ladi. 
4. Biologik usulda, suv o'tlari (xlorella) yordamida tozalanadi. Yoki nishablikda 2ta hovuz 
quriladi va biridan ikkinchisiga suv oqib tushayotgan paytda, 80 sm gacha bo'lgan qum, tuproq suv 
tarkibidagi mayda mikrob va bakteriyalarni ushlab qoladi. 
2.3 O`zbekiston suv havzalariningn ekologik holati. Orol va orol bo`yi muommolari. 
O‘zbekiston respublikasida suvdan foydalanish maxsus qonun asosida amalga oshiriladi. «Suv 
h‘aqidagi va uvdan foydalanish» twg‘risidagi qonun 1993 yil 6 mayda qabul qilingan. Orol va 
Orolbwyidagi ekologik ah‘volning keskinlashuvi jah‘on jamoatchiligini tashvishga salmoqda. Yaqin 
wtmishda dunedagi eng yirik kwlardan h‘isoblangan Orol dengizi tezlik bilan qurib bormoqda. 
Oxirgi 30 yil ichida dengiz sath‘i 16 metrga pasaygan va suv h‘ajmi 1062 ming km dan 268 3 ga 

---

tushib qolgan. Orol dengizining qurishiga asosiy sabab Amudare va Sirdare suvlarining keskin 
kamayib ketishidir. Sug‘oriladigan erlarga maydonnning ortib borishi orol dengizining taqdirini h‘al 
qilib qo‘ydi.Orol dengizining qurishi Orolbuyi mintaqsidagi sotsial-ekologik vaziyatning 
og‘irlashishiga olib keldi.Har yili orolning qurigan tubidan milionlab tonna tuz va chang ko‘tarilib, 
juda kata xududda h‘avo, tuproqlarning ifloslanishiga olib kelmoqda. Ah‘oli o‘rtasida Orol 
dengizining asl h‘oliga qaytarish muammosi munozarali h‘isoblanadi. Z.M.Akramov va 
A.A.Rafiqovlarning fikiricha mavjud suv resurslari asosida dengizni asl h‘oliga qaytarish aslo 
mumkin emas. Chunki mintaqada dengizni tiklash uchun ortiqcha suv mavjud emas. Orol 
muammosini h‘ol qilish uchun turli loyih‘alar, mutaxasislarning fikirlari mvjud. Masalan, Sibir 
darelarining suvini keltirish, Kaspiy dengizidan suv olish kabi loyixalar. Albatta qaysi ilmiy farzning 
to‘g‘irligini vaqt ko‘rsatadi. Yaqin kelajakdagi asosiy va real vazifa Orol dengizining sath‘ini 30-33 
metr balandlikda saqlab qolishdi. Buning uchun dengizga h‘ar yili kamida 20 km
3 
suv etib borishini 
taminlash zarurdir. 
Orol va Orolbo‘yi muammolarini hal qilishda Markaziy Osie mamlakatlari h‘amkorlikda ish 
olib bormoqda. AQSh, Yaponiya, GFR, Frantsiya va boshqa rivojlangan davlatlar, BMT, Jah‘on 
banki va boshqa turli davlat va nodavlat xalqaro tashkilotlar bu asr muammosini ijobiy h‘al qilishga 
o‘z h‘issalarini qushmoqdalar. Shunday qilib, kishilik jamiyatida suvning o‘rnini bosadigan boshqa 
h‘ech qanaqa resurs yo‘qdir. Bu esa suvning bebaho ekanligidan darak beradi. 
Kelgusida toza suv tanqisligi sezilsa, insoniyat bir qancha qo‘shimcha choralar ko‘rishga 
majbur bo‘ladi. bunday choralar qatoriga muzlik suvlaridan foydalanish dengiz va okean suvlarini 
chuchuklashtirish foydalanish va nih‘oyat emg‘ir suvlaridan foydalanish kabi vazifalar kiradi.