2. Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari. “Resurslar- tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar –xarajatlar”ning doiraviy oqimi modeli



Download 6,18 Mb.
bet21/239
Sana23.09.2021
Hajmi6,18 Mb.
#182984
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   239
Bog'liq
Макроиктисодиётга кириш

Hisob

Mlrd. so‘m

Korporatsiyalarning taqsimlanmagan foydasi

10

Sof eksport

20

Dividendlar

105

Korporatsiyalar foydasiga soliq

10

Tovar va xizmatlarning davlat tomonidan sotib olinishi

1000

Alohida qo‘yilmalardan daromad

340

Foiz

400

Ijara to‘lovi

25

Yalpi xususiy ichki investitsiyalar

610

Yollanma ishchilarning ish haqi

3140

Biznesga bilvosita soliqlar

400

Iste’mol qilingan kapital hajmi

500

Shaxsiy iste’mol xarajatlari

3300





▲ ▲ ▲

  1. YaIM 6000 pul birligiga, iste’mol xarajatlari 4200 pul birligiga, davlat xarajatlari 900 pul birligiga, sof eksport esa 120 pul birligiga teng. Quyidagilarni hisoblang:

  1. yalpi va sof investitsiyalar hajmi;

  2. eksport 450 pul birligiga tengbo‘lsa import hajmini; v) amortizatsiya 200 pul birligiga teng bo‘lsa SIMni.

▲ ▲ ▲

  1. YalM tarkibidagi qo‘shilgan qiymatni aniqlang:

Ishlab chiqarish

Mahsulotning bozor

Qo‘shilgan

bosqichlari

narxi

qiymat

Paxta ishlab chiqarish

250




Ip ishlab chiqarish

330




Gazlama to‘qish

380




Ko‘ylak tikish

480




Tayyor ko‘ylakning

590




chakana narxi







Sotuvning umumiy qiymati

2030




Qo‘shilgan qiymat


▲ ▲ ▲

  1. Mamlakat iqtisodiyotining quyidagi ko‘rsatkichlari asosida SIM (sof ichki mahsulot), Xn (sof eksport), ID (ixtiyoridagi daromad) va S (jamg’arma)ni aniqlang:

YalM - 1700; yalpi investitsiyalar hajmi - 480; sof investitsiyalar hajmi - 300; uy xo‘jaliklari iste’molimng hajmi - 950; davlat xarajatlari - 230; davlat byudjetining ortiqchaligi - 20.

▲ ▲ ▲

  1. Iqtisodiyot quyidagi ko‘rsatkichlar bilan izohlanadi: YalM - 600, uy xo‘jaliklarmmg iste’moli - 320, sof investitsiyalar hajmi - 110, davlat xarajatlari - 90, eksport -120, import - 90, davlat byudjetiga tushgan to‘g’ri soliqlarning hajmi - 40, egri soliqlarning hajmi - 30, tadbirkorlarga berilgan subsidiyalar - 25.

Aniqlang:

  1. amortizatsiya ajratmalarining hajmini;

  2. milliy daromadni;

  3. davlat byudjetining ahvolini.

▲ ▲ ▲

  1. Quyidagi ma’lumotlar asosida SIM, MD va ID aniqlang:

YaIM

6500

Amortizatsiya ajratmalari

500

Korporatsiyalarning taqsimlanmagan




foydasi

300

Ijtimoiy sug’urta to‘lovlari

320

Transfert to‘lovlari

500

Korporatsiyalar foydasiga soliqlar

120

Shaxsiy soliqlar

610

Biznesga egri soliqlar

400


▲ ▲ ▲

  1. Faraz qilaylik, 3 xil ne’mat ishlab chiqarilmoqda va iste’mo l qilinmoqda. Jadvalda ularning har birini miqdori va bir birligining narxi 2 yil uchun berilgan.

Yillar 2013 yil 2014 yil




Narx

miqdor

Narx

miqdor

Bug’doy

10

10

15

8

Paxta

27

6

24

7

Avtomobil

655

3

425

5




Laspeyres indeksini, Paashe indeksini va Fisher indeksini hisoblang (2012 yil-asos qilib olingan yil).



  1. Quyidagi ma’lumotlardan foydalanib, yalpi ichki mahsulot va shaxsiy ixtiyoridagi daromadni aniqlang?

Shaxsiy iste’mol xarajatlari

245

Transfert to‘lovlari

12

Ijara haqi

14

Amortizatsiya

27

Ijtimoiy sug’urta badallari

13

Mulkdan olinadigan daromad

31

Sof eksport

3

Dividentlar

16

Yollanma ishchilarning ish haqisi

221

Biznesga egri soliqlar

18

Korporatsiyalarning taqsimlanmagan foydasi

21

Yakka tartibdagi soliqlar

26

Korporatsiyalar foydasiga soliq

19

Tovar va xizmatlarni davlat xaridi

72

Sof xususiy ichki investitsiyalar

33


▲ ▲ ▲

  1. Agar iqtisodiyotda milliy daromad 90 trln. s o‘mni, bisnesga egri soliqlar milliy daromadga nisbatan 5 foizni tashkil etsa va iste’mol qilingan kapital hajmi 24,5 trln. so‘m bo‘lganda YaIM ni aniqlang.

  2. Iqtisodiyotda 3 tovar ishlab chiqariladi va iste’mol qilinadi. Jadvalda ularning ikki yildagi miqdori va narxi ko‘rsatilgan. YaIM deflyatorini va iste’mol narxlari indeksini aniqlang.


Yillar




2013 yil




2014 yil






narx

miqdor

Narx

miqdor




Soatlar

20

15

25

12

Futbolkalar

10

25

8

30

Sovutgichlar

750

5

950

8



Мавзу: Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар ва уларни ҳисоблаш
Масалаларни ечилиши бўйича намуналар

1-масала

Жадвал маълумотлари бўйича қуйидагиларни ҳисобланг:

а) харажат оқимлари бўйича ЯИМ ҳажми;

б) даромад оқими бўйича ЯИМ ҳажми (МҲТнинг эски талқинига кўра);

в) СИМ ҳажми;

г) МД ҳажми.



Ҳисоб

Млрд. пул бирл.

Кoрпорaцияларнинг тақсимланмаган фойдаси

10

Соф экспорт

20

Дивидендлар

105

Корпорациялар фойдасига солиқ

10

Товар ва хизматларнинг давлат томонидан сотиб олиниши

1000

Алоҳида қўйилмалардан даромад

340

Фоиз

400

Ижара тўлови

25

Ялпи хусусий ички инвестициялaр

610

Ёллaнмa ишчиларнинг иш ҳақи

3140

Бизнесга билвосита солиқлар

400

Истеъмол қилинган капитал ҳажми

500

Шaxсий истеъмол харажатлари

3300


Ечиш:

а) ЯИМ = С + G + I + Xn=3300+610+1000+20=4930

бу ерда:

С – истеъмол харажатлари,

G – товар ва хизматларнинг давлат томонидан сотиб олиниши,

T – ялпи инвестициялaр,

Xn – соф экспорт.

б) Даромадлар бўйича ЯИМни Корпорацияларнинг тақсимланмаган фойдаси (10), дивидендлар (105), Корпорацияларнинг фойда солиқлари (10), алоҳида қўйилмалардан даромадлар (340), фоизлар (400), ижара тўлови (25), ёллaнмa ишчиларнинг иш ҳақи (3 140) бизнесга билвосита солиқлар (400), истеъмол қилинган капитал ҳажми (500)ни қўшган ҳолда аниқлаймиз. Даромад бўйича ЯИМ = 4 930 млрд. пул бирлиги. Харажат бўйича ЯИМ даромад бўйича ЯИМ га тенг.

в) СИМ = ЯИМ – амортизация;

СИМ = 4 930 – 500 = 4 430 млрд. пул бирлиги;

г) МД = СИМ – бизнесга билвосита солиқлар;

МД = 4 430 – 400 = 4 030 млрд. пул бирлиги.



2-масала


ЯИМ 6000 пул бирлигига, истеъмол харажатлари 4200 пул бирлигига, давлат харажатлари 900 пул бирлигига, соф экспорт эса 120 пул бирлигига тенг.

Қуйидагиларни ҳисобланг:

а) ялпи ва соф инвестициялaр ҳажми;

б) экспорт 450 пул бирлигига тенгбўлса импорт ҳажмини;

в) амортизация 200 пул бирлигига тенг бўлса СИМни.



Ечиш:

а) Харажатларга кўра ЯИМни ҳисоблаш формуласидан фойдаланиб ялпи инвестицияларни топамиз:

I = ЯИМ - С - G - Xn = 6000 - 4200 - 900 - 120 = 780 пул бирлиги.

Соф инвестициялaр = Ялпи инвестициялaр – амортизация = 780 пул бирл. – 200 пул бирл. = 580 пул бирлиги.

б) Xn =X(экспорт) –M (импорт) . Бундан: Импорт-= экспорт – соф экспорт = 450 – 120 = 330 пул бирлиги.

в) СИМ = ЯИМ – амортизация = 6000 – 200 = 5800 пул бирлиги.



3-масала

Қуйидаги маълумотларга асосан ялпи ички маҳсулот ва такрорий ҳисоб қийматини аниқланг:



Иқтисодий жараён босқичлари

Қиймат (пул бирл.)

«1-фирма» хомашё топади

200

«2-фирма» хомашёни қайта ишлашга етказади

250

«3-фирма» хомашёни конструкцияли матога қайта ишлайди

400

«4-фирма» матони якуний маҳсулот тайёрловчига етказиб беради

500

«5-фирма» якуний маҳсулотни ишлаб чиқаради

800

«6-фирма» якуний маҳсулотни улгуржи сотувчига етказиб беради

900

«7-фирма» маҳсулотнинг чакана савдосини амалга оширади

1000

Умумий савдо қиймати

4050


Ечиш:

ЯИМ жадвал маълумотлари асосида ишлаб чиқариш усули ёрдамида якуний маҳсулотни ҳар бир ишлаб чиқариш босқичида қўшилган қийматнинг йиғиндиси орқали топиш мумкин.Бунда оралиқ маҳсулотлар қиймати ҳисобга олинмайди.

ЯИМ = 200 + (250 –200) + (400 – 250) + (500 – 400) + (800 – 500) +(900 – 800) + + (1000 – 900) = 1000 пул бирлиги.

Шундай қилиб, қўшилган қиймат ҳажми якуний маҳсулот қийматига тенг, бу маҳсулотнинг чакана баҳосида акс этади. Такрорий ҳисоб қиймати умумий савдо қиймати ва қўшилган қиймат орасидаги фарқ сифатида аниқланади, 4 050 – 1 000 = 3 050 пул бирлиги.



Download 6,18 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   239




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish