|
Фойдаланилган адабиётлар:
1.“Илк қадам” мактабгача таълим муассасасининг ўқув дастури. – Тошкент, 2018. – 43 б. – Б.9.
3.Шарипов Ш. Болалар касбий ижодкорлиги узвийлигини таъминлашнинг назарияси ва амалиёти:
Пед. фан. док. ... дис. автореф. –Т., 2012. – 46 б. – Б.13.
4.Ўзбекистон Миллий энциклопедияси. 2-жилд. – Т.: Ўзбекистон миллий энциклопедияси давлат
илмий нашриёти, 2001. – 704 б. – Б.177.
5.Психология. Словарь/ Под общ. ред. А.В. Петровского, М.Г.Ярошевского. – 2-е изд. – М.:
Политиздат, 1992. – 494 с. – С.202.
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA AQLIY TARBIYANING AHAMIYATI
Altibayeva Gulbaxor Majitovna,
Termiz davlat universiteti o‘qituvchisi
Аnnотаtsiya
Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim-tarbiya berishning asosiy maqsad va vazifalari bolalarni jismoniy va
aqliy jihatdan rivojlantirish, ularning ruhiyati, shaxsiy qobiliyatlari, intilish va ehtiyojlarini qondirish, milliy
va umuminsoniy qadriyatlarga, mamlakatimiz mustaqilligi g’oyalariga sodiq holda voyaga yetib borishni
ta’minlash, ularni maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasiga qo‘yilgan davlat talablariga muvofiq
maktab ta’limiga tayyorlashdan iborat.
Аннотация
Основными целями и задачами дошкольного образования являются физическое и умственное
развитие детей, удовлетворение их психики, личных способностей, стремлений и потребностей,
обеспечение их роста верными национальным и обще человеческим ценностям, идеям независимости
нашей страны, вопросы подготовки их к школьному обучению в соответствии с государственными
54
требованиями к воспитанию дошкольников и основными задачами психического воспитания
дошкольников.
Annotation
The main goals and objectives of preschool education are to develop children physically and mentally, to
meet their psyche, personal abilities, aspirations and needs, to ensure that they grow up faithful to national
and universal values, the ideas of independence of our country, the issues of preparing them for school
education in accordance with the state requirements for the education of preschool children and the main
tasks of mental education of preschool children.
Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim-tarbiya berishning asosiy maqsad va vazifalari bolalarni
jismoniy va aqliy jihatdan rivojlantirish, ularning ruhiyati, shaxsiy qobiliyatlari, intilish va ehtiyojlarini
qondirish, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga, mamlakatimiz mustaqilligi g’oyalariga sodiq holda voyaga
yetib borishni ta’minlash, ularni maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim- tarbiyasiga qo‘yilgan davlat
talablariga muvofiq maktab ta’limiga tayyorlashdan iborat. Maktabgacha yoshdagi bolalarni umumyetuklik
darajasida rivojlantirish jarayoni oldiga qo‘yilgan maqsad vazifalarning bajarilishiga erishish “Ilk qadam”
davlat o'quv dasturi asosida amalga oshiriladi.
So‘nggi yillarda maktabgacha ta’lim tizimini takomillashtirish, ta’lim-tarbiya mazmuni, shakli,
vosita va metodlarning yangilashga alohida e’tibor berilmoqda. Davlat va jamiyat maktabgacha yoshda
bo‘lgan bolalarni yagona talab asosida rivojlantirish vazifasini qo‘ydi. Shunga ko‘ra Ilk va maktabgacha
yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasiga qo‘yilgan davlat talablariga tayangan holda maktabgacha yoshdagi
bolalarga integral tarzda ta’lim tarbiya berish maqsadida tayanch dasturlari taqdim etilmoqda. Bu tayanch
dasturlari bugungi kunda maktabgacha ta’lim muassasalariga jalb etilmagan bolalarni har tomonlama
rivojlantirish va yagona davlat talablari asosida maktabga tayyorlash imkonini beradi.Ta’lim-tarbiya jarayoni
yakunida mustaqil fikrlaydigan, erkin, bilimli, bir so‘z bilan aytganda barkamol shaxsni voyaga yetkazish
asosiy maqsad qilib belgilanadi.Bu uzluksiz ta’lim tizimining ilk turi-maktabgacha ta’limga o‘ziga xos
yondoshuvni talab etadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda aqliy faoliyatni dastlab muomala orqali, so‘ng mashg’ulotlar,
o‘yinlar, bilim berish orqali amalga oshirilmoqda. Bola har doim buyumlar, hodisalar orasida bo‘ladi. Doimo
biror narsa bilan tanishadi, nimagadir quloq soladi, shu tarzda bola dunyoni anglaydi.Tevarak-atrof, buyum
va narsalar bolalarning sezgi organlariga, analizatorlarga ta’sir etadi va sezgi hosil bo‘ladi. Sezgi bolalarda
ayrim xossalarni bilib olishga yordam beradi. Bolada aqliy malaka va ko‘nikmalarni rivojlantirish, eng oddiy
faoliyat usullari, predmetlarini tekshirish, ulardagi muhim va muhim bo‘lmagan belgilarni ajratib ko‘rsatish,
boshqa predmetlar bilan taqqoslash maktabgacha yoshdagi bolalarda aqliy tarbiya berish vazifalaridan
biridir.
Pedagogika, psixologiya fanlari aqliy tarbiya vazifalarini samarali hal etish birinchi navbatda
bolaning imkoniyatlarini to‘g’ri foydalanishni, ikkinchi tomondan bola organizmining charchashiga sabab
bo‘ladigan ortiqcha yuk bo‘lmasligi kerak degan fikrni ilgari suradi. To‘g’ri tashkil etilgan faoliyat
jarayonidagina to‘laqonli aqliy rivojlanish ro‘y beradi. Shu sababli pedagoglarning vazifasi muayyan
maqsadni ko‘zlab, tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatish uchun kerakli sharoitni yaratish bolalarda aqliy sharoitni
yaratish bolalarda aqliy faoliyatni dastlab muomala orqali so‘ng mashg’ulotlar, bilim berish orqali amalga
oshiriladi. Bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashda aqliy tarbiyaning roli kattadir. Bolalar bilimlarni egallab
olishlari, ularning aqliy faoliyatini rivojlantirish, aqliy malaka ko‘nikmalarini egallab olishlari, ularning
maktabda muvaffaqqiyatli o‘qishlari uchun, bo‘lajak mehnat faoliyatiga tayyorlanishida manbaa bo‘lib
xizmat qiladi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni aqliy tarbiyalashning asosiy vazifalari quyidagilar:
1. Bolalarda tabiat va jamiyat to‘g’risidagi bilimlar sistemasini shakllantirish. Bola tevarak atrofdagi
narsalar, ularning vazifasi, sifati, xossalari haqida, qaysi materiallardan foydalanganligi, tayyorlanganligi
to‘g’risida aniq tasavvurga ega bo‘lishi kerak.
2. Bilishga doir ruhiy jarayonlarni rivojlantirish sezgi, idrok, xotira, xayol, tafakkur, nutq va boshqalar.
Bilishga doir nutqni rivojlantirish aqliy tarbiyaning erkin vazifasidir.
55
3. Bilishga qiziqish va aqliy qobiliyatlarni, aqliy mehnat madaniyatini rivojlantirish. Aqliy tarbiyaning
vazifasi bolalar qiziquvchanligini, ular aqlining sinchkovligini rivojlantirish va ular asosida bilishga qiziqish
hosil qilishdan iborat.
4. Aqliy malaka va ko‘nikmalarni rivojlantirish ya’ni oddiy faoliyat usullari, predmetlarni tekshirish,
ulardagi muhim va muhim bo‘lmagan belgilarni ajratib ko‘rsatish boshqa predmetlar bilan taqqoslash
maktabgacha yoshdagi bolalarga aqliy tarbiya berish vazifalaridan iborat.
O’simlik va hayvonlar bilan tanishish bo‘yicha sistemali mashg’ulotlar olib borilgandan keyin
bolalar o‘simlik, yosh hayvonlar to‘g’risidagi ma’lum bir tasavvurga ega bo‘ladilar. So‘ngra bolalardagi
aqliy ko‘nikma, malakalarni rivojlantirish maqsadida tarbiyachi bolalar bilan mashg’ulotlarni o‘tkazishni
rejalashtirish mumkin. Bular quyidagilar: “Sen ta’rifla, men topaman”.
Do'stlaringiz bilan baham: |
