2 Халқаро илмий-амалий конференция материаллари. Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларни малакасини ошириш институти, 2020 йил, 424 бет

Ижтимоий соҳани ривожлантиришнинг устувор йўналишлари деб 
номланиб, мактабгача таълим тизимига ҳам алоҳида урғу берилган, яъни
мактабгача таълим 
муассасалари тармоғини кенгайтириш ва ушбу муассасаларда болаларнинг ҳар томонлама 
интеллектуал, эстетик ва жисмоний ривожланиши учун шарт-шароитларни тубдан яхшилаш, 
болаларнинг мактабгача таълим билан қамраб олинишини жиддий ошириш ва фойдаланиш 
имкониятларини таъминлаш, педагог ва мутахассисларнинг малака даражасини юксалтириш 
вазифалари белгиланган.
58
Ушбу йўналиш Президент томонидан давлат сиёсатининг устувор йўналиши сифатида 
белгиланди ва шу муносабат билан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 30 
сентябрдаги ПҚ-3305-сон қарорига асосан Мактабгача таълим вазирлиги ташкил этилди. Мактабгача 
таълим вазирлигининг пайдо бўлиши ушбу соҳани ривожлантиришга кучли туртки берди ва ҳозирги 
пайтда ушбу тизимида катта ўзгаришлар ва ютуқлар кузатилмоқда. Узлуксиз таълимнинг биринчи 
бочқичи бўлмиш мактабгача таълим тизимидаги туб ўзгаришлар тизим учун манфаатли ва истиқболли 
лойиҳаларга кенг имкониятлар очиб бермоқда. Бизнинг мақоламиз айнан мактабгача таълим тизимини 
ривожлантиришга қаратилган шундай лойиҳага йўналтирилган.
Ушбу муаммоларни ҳал қилиш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 
8 майдаги ПҚ-4312-сон “Ўзбекистон Республикаси мактабгача таълим тизимини 2030 йилгача 
ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида”
59
қарори қабул қилинди ва унда 2030 йилгача 
мактабгача ёшдаги болаларни мактабгача таълимга қамраб олиш 80 фоиздан ошиши кераклиги 
белгилаб олинди. Ушбу ҳужжатда белгиланган вазифаларни амалга ошириш учун биз юқоридаги 
муаммоларни ҳал қилишнинг тубдан янги усулидан фойдаланган ҳолда мактабгача таълим тизимини 
ривожлантиришга қаратилган лойиҳани таклиф қилмоқчимиз. 
2019 йил 14 декабрда қабул қилинган "Мактабгача таълим ва тарбия тўғрисида" ги қонунда 
мактабгача ёш- болаларнинг туғилган пайтидан етти ёшгача, то уларга умумий ўрта таълим 
ташкилотларида таълим бериш бошланган пайтга қадар бўлган ёши деб белгилаб 
қўйилган
60
.Маълумки, мактабгача таълим ташкилотларигақатнайдиган болалар ақлий, жисмоний ва 
ҳиссий ривожланиш даражаси жиҳатидан мактабгача таълим ташкилотига қанамайдиган болалардан 
жуда катта фарқ қилади.Бу оилада болага қандай муносабатда бўлишганига боғлиқ. Шунинг учун биз 
"мактабгача" таълим ёшигача бўлган болалар ҳақида гаплашмоқчимиз. Бунда биз бир ёшдан уч ёшгача 
бўлган болалар таълим-тарбияси ҳақида фикрларни давом эттирамиз.Тажрибали психологларбола 
тарбиясида бир ёшдан уч ёшгача бўлган давр боланинг кўникмалари ва қобилиятларини 
ривожлантириш учун энг самарали вақт эканлигини айтишади. Юриш ва сўзлаш қобилияти, ўз 
эҳтиёжлари учун асосий хизмат, мулоқот қобилиятлари, ўйин ўйнаш- буларнинг барчасини у бир 
ёшдан уч ёшгача ўрганади. Бола шу ёшда нимага ўргатилганига қараб, унда ўзининг дунёқарашини 
шаклланади ва шунга мос равишда келажагига янада таъсир қилади. 
Лойиҳанинг моҳияти нимада? Биз маҳалла қўмиталари базасида бир ёшдан уч ёшгача бўлган 
болаларнинг ота-оналари учун онлайн мактаблар ташкил қилишни таклиф этамиз. Сўнгги йилларда 
маҳаллий давлат ҳокимияти органларига таълим ва тарбия соҳасида жуда жиддий вазифа юклатилди. 
Шу сабабли, маҳалла қўмиталарида мавжуд бўлган моддий-техник ресурслардан фойдаланиш, маҳалла 
фаолларини янада ахоли билан ишлашлари биз учун самарали бўлади. Бунда бизга 10-20 кишини 
58
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича 
Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида"ги фармони
59
2019 йил 8 майдаги ПҚ-4312-сон “Ўзбекистон Республикаси мактабгача таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини 
тасдиқлаш тўғрисида”
60
2019 йил 14 декабрда қабул қилинган "Мактабгача таълим ва тарбия тўғрисида" ги қонун

---

287 
сиғдира оладиган, интернет тармоғига уланган компьютер ва видеоконференцияни трансляция қилиш 
учун экран ёки телевизор керак бўлади. 
Онлайн мактабларимизда болалар педагогикаси ва психологияси соҳасидаги юқори малакали 
мутахассислар ўқитишга жалб қилинади ва шу билан чекка ҳудудлар аҳолиси юқори даражадаги 
билимларни олиш имкониятига эга бўлади. 
Лойиҳамиздаги энг муҳим ва ғайриоддий нарса шундаки, ушбу дарсларга ташриф буюрган ёш 
оналар бунинг учун маош олишади. Бу ўзларининг фарзандларини тўғри ривожлантириш ва ўқитишга 
ўргатишлари ва оилада амалда қўллашлари учун бу уларнинг маошининг бир тури бўлади. 500000 сўм 
миқдоридаги ўртачамаошни олайлик. Ушбу маблағ эвазига оналар ҳафтасига икки марта 
машғулотларда қатнашишлари ва ўз фарзандларини кузатиш кундалигини юритишлари керак бўлади. 
Биз эрта болаликни ривожлантириш бўйича амалий машғулотларни ва белгиланган ёшдаги 
болаларнинг ривожланиш психологиясига оид амалий машғулотларни ўтказишни таклиф қиламиз. 
Яъни, ёш ота-оналар (биз ёш оталарнинг ушбу дарсларга қатнашиш имкониятини чекламаймиз) ёш 
болалар тарбияси ва ривожланиш психологияси соҳасида юқори малакали мутахассислардан тавсиялар 
оладилар. Ёш ота-оналарга ушбу даврда болада пайдо бўлган муаммоларни қандай енгиш мумкинлиги 
бўйича малака ва кўникмалар шакллантирилади. Уларга болаларига ёши бўйича эга бўлиши керак 
бўлган кўникмаларни тезда ўзлаштиришга имкон берадиган ривожланиш ўйинлари ўргатилади. Ота-
оналар фарзандларига қандай китобларни ўқиб бериши, улар билан қандай маънавий озуқа берадиган 
қўшиқларни ўрганишлари кераклиги ҳақида кўрсатма олишади.Бу дарслар болаларгауй шароитида 
таълим-тарбия беришда пайдо бўладиган муаммоли вазиятларни ҳал қилишда хизмат қилади.Шу 
билан бирга ёш оналарни маош билан таъминлаб, республикамизда амалга оширилаётган 
қашшоқликка қарши кураш консепцияси ижросини қисман таъминлашга замин бўлади. 
Бу ерда биз лойиҳани ривожлантиришнинг кўплаб истиқболларини топамиз: психолог билан 
оилавий иқлим муаммоларини муҳокама қилиш, оиладаги зўравонлик ҳолатларини аниқлаш, алоҳида 
эҳтиёжли болаларнинг ота-оналари билан алоҳида машғулотлар ўтказиш, мавзули мулоқот учун 
жамиятнинг обрўли аҳолисини жалб қилиш ва ҳокозо. Ва бу лойиҳанинг фақат биринчи босқичида 
амалга оширилади. Иккинчи босқичда биз ўзларининг билими, болага бўлган муносабати, оиладаги 
ўрни ва махалладаги фаоллигини юқори даражада кўрсата олган ёш оналарга оилавий болалар 
боғчасини ташкил қилишда ёрдам беришни таклиф қиламиз. Бизнинг лойиҳамиз нафақат оилада 
болаларга эрта таълим-тарбия беришни бошлаш, балки уй шароитида аёлларни иш билан таъминлаб, 
жамиятда ўз ўрнига эга бўлишига имкон яратади.
Лойиҳамизни амалга оширишдан қандай узоқ муддатли манфаатларни кўрамиз? Биринчидан, 
булар бизнинг фарзандларимиз, улар ҳаётларининг биринчи кунлариданоқ муносиб ривожланишни 
бошлайдилар, чунки анъанавий ўзбек оиласида болалар билан машғулотларнинг ўрни етарли даражада 
эмас. Ҳаётнинг биринчи кунлариданоқ “Оналар мактаби”да таълим олган ота-она билан муомала 
қиладиган болалар ўзларининг интеллектуал салоҳиятини оширадилар, бу уларнинг келажакдаги 
ҳаётларига ижобий таъсир кўрсатади. Мактабгача таълимдан мактабга таълимига сифатли билим олиш 
учун келган болалар, уларнинг талабчан ота-оналари ўз-ўзидан бизнинг ўқитувчиларимизнинг ўз 
касбий савиясини ривожлантириш ва такомиллаштиришга туртки беради. 
Келажакда олий ўқув юртларида ақлли, ривожланган ва соғлом фикрлайдиган ёшларни ўқитиш 
ҳуқуқи учун рақобатлашишлари керак бўлади!
Лойиханинг яна бир муҳим фойдали томони- бу аёл-онанинг ижтимоий ролининг ошиши, бу 
гендер тенглиги ва аёлларнинг ижтимоий ролининг ошиши тўғрисидаги давлат консепциясига мос 
келади. Биз аёлга нафақат оиладаги мавқеини мустаҳкамлаш, балки ўз бизнесини бошлаш учун ҳам 
имконият берамиз. Яна бир аниқ фойда - бу Маҳалла институтига бўлган ишончнинг ортиши. Ушбу 
лойиҳада маҳаллий ҳокимият органлари оддий оила ва давлат ўртасидаги воситачига айланади, 
ижтимоий оилавий муаммоларни ҳал қилишда бевосита ёрдам беради.