2. Dinamika qatorlarining turlari

Mavzu: Qishloq Xo'jaligi Jarayonlarini Dinamik Qator Sifatida Statistik Tahlil Qilish Va Ularni Hosildorliklarini Bashorat Qilish

Reja:

1. 
   Dinamika qatorlari
   
2. 
   Dinamika qatorlari turlari
   

Sodir bo'lgan barcha jarayonlar va hodisalar jamoat hayoti inson, statistika fanining predmeti bo'lib, ular doimiy harakatda va o'zgarishda.

Statistika fanida dinamik qatorlar hodisalarning vaqt o'tishi bilan o'zgarishini tavsiflovchi statistik ma'lumotlar deb nomlanadi, ular jamiyatning turli sohalaridagi (masalan, iqtisodiy, siyosiy va madaniy) hodisalar rivojidagi paydo bo'layotgan qonuniyatlarni aniqlash va o'rganish uchun tuzilgan.
Dinamikaning qatorlarida ikkita asosiy element mavjud:
1) vaqt ko'rsatkichi (g);
2) o'rganilayotgan hodisaning rivojlanish darajalari (y).Dinamika qatorida ma'lum vaqt sanalari yoki alohida davrlar vaqt ko'rsatkichi sifatida harakat qilishi mumkin.
Dinamika qatorini tashkil etadigan darajalar o'rganilayotgan hodisa yoki jarayon vaqtidagi rivojlanishning miqdoriy bahosini belgilaydi; ular nisbiy, mutlaq yoki o'rtacha qiymatlarda ifodalanishi mumkin. Dinamika qatorlari darajalari, o'rganilayotgan hodisaning xususiyatiga qarab, vaqt bo'yicha aniq sanalar yoki alohida davrlar bilan bog'liq bo'lishi mumkin.
Vaqt qatorlari taqqoslanadigan statistik ko'rsatkichlardan iborat. Vaqt qatorlarini tuzishning to'g'riligi uchun o'rganilayotgan statistik populyatsiyaning tarkibi bir xil hududga, bir xil ob'ektlar doirasiga tegishli bo'lishi va shu metodologiya asosida hisoblab chiqilishi zarur.
Vaqt seriyasidagi ma'lumotlar bir xil o'lchov birliklarida ifodalanishi kerak va ketma-ketlik qiymatlari orasidagi vaqt oralig'i iloji boricha bir xil bo'lishi kerak.
2. Dinamika qatorlarining turlari
Dinamika qatorlari moment, interval va o'rtacha qatorlarga bo'linadi.
Bir lahzalik dinamikalar qatori ma'lum bir vaqt uchun tekshirilgan jarayonlarning holatini aks ettiradi.
Intervalli dinamikalar ma'lum vaqt oralig'ida tekshirilayotgan jarayonlarning rivojlanishi yoki ishlashi natijalarini aks ettiradi.
O'rtacha dinamik diapazonni hisoblash. Jarayonni ma'lum bir davr uchun tavsiflash uchun o'rtacha daraja vaqt seriyasining barcha a'zolaridan hisoblanadi.
Uni hisoblash usullari vaqt seriyasining turiga bog'liq. Intervalli qatorlar uchun o'rtacha o'rtacha arifmetik formuladan foydalaniladi va teng intervallar uchun o'rtacha arifmetik o'rtacha, teng bo'lmaganlar uchun o'rtacha og'irlikdagi arifmetikadan foydalaniladi.
Moment seriyasining o'rtacha qiymatlarini topish uchun o'rtacha xronologik ishlatiladi:
Moment qatorning xronologik o'rtacha darajasi ketma-ketlikning barcha darajalari yig'indisiga teng bo'lib, ular qatorsiz bitta qator a'zolari soniga bo'linadi va qatorning birinchi va oxirgi a'zolari yarmida olinadi.
Agar davrlar orasidagi intervallar teng bo'lmasa, unda arifmetik o'rtacha tortilgan qiymatdan foydalaniladi va sanalar orasidagi vaqt oralig'i og'irliklar sifatida qabul qilinadi, ularga qo'shni darajadagi qiymatlarning juftlashgan o'rtacha qiymatlari murojaat qilinadi.
3. Vaqt qatorlarini tahlil qilishning asosiy ko'rsatkichlari
Vaqt qatorlarini statistikada tahlil qilish uchun ketma-ketlik darajasi, o'rtacha daraja, absolyut o'sish, o'sish sur'ati, o'sish sur'ati, o'sish sur'ati, avans darajasi, o'sishning bir foizining mutlaq qiymati kabi ko'rsatkichlardan foydalaniladi.
Seriya darajasi bu vaqt seriyasining har bir a'zosining mutlaq qiymatidir. Serialning barcha darajalari uning dinamikasini tavsiflaydi. Seriyalarning boshlang'ich, yakuniy va o'rta darajalarini ajrating. Dastlabki daraja - bu qatorning birinchi a'zosining qiymati. Yakuniy daraja qatorning oxirgi a'zosining qiymati, o'rtacha daraja vaqt seriyasining barcha qiymatlarining o'rtacha qiymatidir.