2 Borliq tushunchasi mohiyati va mazmuni Borliq va uning shakllari

25. Qadimgi Hindistonda eramizdan III ming yil muqaddam yerni sun’iy sug‘orish, dehqonchilik taraqqiy etgan, anhorlar qazilgan, kulolchilik, yog‘ochsozlik, to‘qimachilik, zargarlik, hunarmandchilik, pishiq g‘ishtlardan ko‘p qavvatli binolar qurish, jun va zig‘ir tolasidan matolar tayyorlash, mis va temir, qalay va qo‘rg‘oshindan qurol-aslahalar yasash taraqqiy etgan.
Abu Rayhon Beruniyning «Hindiston» asarida yozilishicha, eramizning birinchi asrlaridayoq Hindistonda tibbiyot, riyoziyot, ilmi nujum, kimyo, musiqa, poeziya, tarix, san’at va falsafaga oid bilimlar keng rivojlangan. Ayniqsa, madaniyat va san’atga oid, diniy, falsafiy qarashlar keng rivojlangan. Bunga bizgacha yetib kelgan «Ramayana», «Mahabharat» («Maxayana»), «Kamila va Dimna» kabi buyuk asarlar to‘liq guvohlik beradi. Ularda hind xalqining qadimiy urf-odat, an’ana, odob-axloq, madaniyat, dini, tarixi, milliy qadriyatlari, ijtimoiy-siyosiy, huquqiy, badiiy va falsafiy qarashlari yorqin ifodasini topgan.
Bulardan tashqari, falsafiy fikrlar Vedalar: Rigveda, Samaveda, Yajurveda, Atxarvavedada o‘z aksini topgan. Rigveda er.av. 1500 yil oldin paydo bo‘lgan. Bu Vedalarda olam, borliq, fazo va vaqt, inson, inson hayotining ruhiy va tabiiy asoslari, tabiat va jamiyat o‘rtasidagi aloqadorlik, ilohiy kuchlar, ularning faoliyatlari haqida muhim fikrlar ilgari suriladi. Keyinchalik, vedalarni turlicha talqin etuvchi falsafiy maktablar vujudga keldi. Bu maktablar g‘oyaviy jihatdan ikki oqimni tashkil qilishdi: 1) tabiiy-materialistik: buddizm, hinduizm, jaynizm, lokayata va chorvaka maktablari; 2) diniy-idealistik: vedanta, mimansa, sankxiya, yoge, n’yaya, vaysheshika, maktablari.