2 amaliy mashg’ulot mavzu: kimyoning asosiy qonunlari

o’zaro birikadi va almashinadi”. 
Elementlar va murakkab moddalarning kimyoviy ekvivalenti bir-biridan farq 
qiladi. 
Elementning vodorod massasining bir biriligi yoki kislorod massasining 8 
birligi, yoxud birikmalarda shuncha miqdor vodorod yoki kislorodning 
o’rnini oladigan miqdori shu elementning kimyoviy ekvivalenti deyiladi.
Ekvivalent 
E
harfi bilan belgilanadi. Elementning ekvivalentini aniqlash 
uchun uning vodorod yoki kislorod bilan hosil qilgan birikmasi tarkibi orqali 
yoxud vodorodga almashinish orqali hisoblab topiladi.
Oddiy moddalarning ekvivalentni aniqlash uchun
 
В
А
E

formuladan 
oydalaniladi. Murakkab moddalar uchun esa 
В
М
E
r

formula qo’llaniladi. 
Masalan, alyuminiyning ekvivalenti 
,
9
3
27


Al
E
sulfat kislotaning ekvivalenti 
,
49
2
1
98
4
2



SO
Н
E
Al
2
(SO
4
)
3 
ning 
ekvivalenti


02
,
57
3
2
12
,
342
4
2



З
SO
Al
E
ga teng bo’ladi. 
 

---

5. Karrali nisbatlar
qonuni
Karrali nisbatlar qonuni 1808 yilda J. Dalton tomonidan kashf etildi va u 
quyidagicha ta’riflanadi: 
“Agar ikki element bir
-
biri bilan birikib, bir necha birikma hosil qilsa, 
elementlardan birining shu birikmalardagi ikkinchi elementning bir xil