2 amaliy mashg’ulot mavzu: kimyoning asosiy qonunlari

og’irlik miqdoriga to’g’ri keladigan og’irlik miqdorlari o’zaro oddiy va butun 
sonlar nisbati kabi nisbatda bo’ladilar”. 
Masalan, N
2
O; NO; N
2
O
3
; NO
2
;
N
2
O
5
birikmalarda azot o’zaro 1:1 nisbatda 
bo’lsa, kislorod esa azotga nisbatan 1:2:3:4:5 nisbatlarda bo’ladi
.
 
 
6. Hajmiy nisbatlar qonuni
 
 
Hajmiy nisbatlar qonunini 1808 yilda fransuz olimi Gey-Lyussak kashf etdi: 
“O’zaro ta’sir etuvchi gazlar hajmining bir
-
biriga va hosil bo’luvchi 
gazlar hajmiga nisbati o’zgarmas sharoitda kichik va butun sonlar bilan 
ifodalanadi”. 
Masalan: bir hajm vodorod bir hajm xlor bilan birikib, ikki hajm vodorod
xlorid hosil qiladi. Bir hajm kislorod bilan ikki hajm vodorod birikadi va ikki 
hajm suv bug’i hosil bo’ladi. Demak, kislorod bilan vodorod hajmlari nisbati 1:2, 
vodorod hajmining suv bug’i hajmiga nisbati 2:2, kislorod hajmining suv bug’i 
hajmiga nisbati 1:2 dir, ya’ni ular hajmlarining nisbati kichik butun sonlar bilan 
ifodalanadi.
7. Avogadro qonuni
 
 
Avogadro qonuni 1811 yilda italyan olimi Avogadro tomonidan kashf etildi: 
“Bir xil sharoitda (bosim va haroratda) gaz moddalarning teng 
hajmlaridagi molekulalar soni bir xil bo’ladi”.
Demak, gramm-molekulalardagi molekulalar soni tengdir. Turli yo’llar bilan 
hisoblanib, bir gramm molekulada 6,02∙10
23
molekula borligi aniqlangan. 
O’zgarmas bu son
 
Avogadro soni
deb ataladi va N harfi bilan belgilanadi. 
Elementlarning gramm atomida ham N ta atom bo’ladi. 
Element gramm atom massasining (A) Avogadro soni N ga nisbati atom 
massasini belgilaydi:
N
A
m

Avogadro qonunining yana bir muhim xulosasi bor: 
Bir xil sharoitda gazlarning teng hajmlaridagi molekulalar soni teng. Demak, 
gazlarning gramm-molekulalari hajmlari o’zaro tengdir. Darxaqiqat, n.sh. da (0
0
C 
va 760 mm da) har qanday gazning gramm molekulasi 22,4 l hajmni egallaydi.
Bu hajm