2 amaliy mashg’ulot mavzu: kimyoning asosiy qonunlari

“Tabiatda sodir bo’ladigan har qanday o’zgarishning mohiyati shundan 
iboratki, biror jismdan qancha miqdorda kamaysa, ikkinchi jismga shuncha 
miqdorda qo’shiladi. Demak, materiya bir joyda qancha kamaysa, ikkinchi 
joyda shuncha ko’payadi”. 
Keyinchalik, olimlar tomonidan tajribalar asosida bu 
xulosani tasdiqlandi. Bu qonun - 
massalar saqlanish qonuni
hozirgi kunda 
shunday ta’riflanadi: 
“Reaktsiyaga kirishuvchi moddalar massasi hosil bo’lgan yangi 
moddalar massasiga teng bo’ladi”.

---

Bundan “bordan yo’q bo’lmaydi, yo’qdan bor bo’lmaydi” degan xulosa 
kelib chiqadi. 
3. Tarkibning doimiylik qonuni 
 
Bu qonunni XIX asrning boshlarida fransuz olimi I. Prust kashf etdi:
“Har qanday kimyoviy toza birikmaning sifat va miqdoriy tarkibi, bu 
birikma qaysi yo’l bilan hosil qilinishidan qat’iy nazar, hamma vaqt bir xil 
bo’ladi
”. 
Masalan, suv qanday yo’l bilan olinishidan qat’iy nazar, uning tarkibiga 
kirgan vodorod va kislorod miqdori 1:8 og’irlik nisbatda bo’ladi.
4. Ekvivalentlar qonuni
 
 
Ekvivalentlar qonuni XVIII asrning oxirida kashf etildi. Ingliz olimi J. Dalton 
elementlar muayyan miqdorlardagina o’zaro birika oladi, degan fikrni aytdi va bu 
miqdorlarni “birikuvchi miqdorlar”, deb atadi. Ammo keyinroq bu termin o’rniga 
“ekvivalent” termini qabul qilindi.
Ekvivalent teng qiymatli demakdir. Masalan, kimyoviy jihatdan 1,008 massa 
q. vodorod, 35,5 massa q. xlor va 23 massa q. natriy o’zaro teng qiymatlidir. 
Demak, elementlarning bunday miqdorlari o’zaro qoldiqsiz birikuvi yoki 
almashinuvi mumkin. Bu ekvivalentlar qonuni deb ataladi va u qisqacha shunday 
ta’riflanadi: 
“Elementlar o’z ekvivalentliklariga proporsional miqdorlarda