1Mavzu: Reanimatsiya va intensiv terapiya haqida tushuncha. Terminal holatlar. Elementar ópka – yurak reanimatsiyası

Shok tarixidan ma’lumotlar

Shok haqidagi ma’lumotlar Gippokrat davridan kelgan. Shokni birinchi bo‘lib H. Le Drana (1737) ta’riflagan va da­

volash choralarini taklif qilgan.

XIX asr boshida P. Savenko shok hosil bo‘lishida markaziy asab sistemasi funksiyasining buzilishi sababligini ko‘rsatgan.

N.I. Pirogov shokning klinik manzarasini to‘liq yoritib berdi va ikki davrga ajratdi: erektil va torpid.

XIX asr oxiri va XX asr boshlarida birinchi marta shok haqida nazariya shakllangan.


Shok klassifikatsiyasi:


I. Kelib chiqishiga ко‘ra:

–– travmatik; –– kuyish;

–– gemorragik;

–– gemotransfuzion; –– anafilaktik;

–– kardiogen; –– septik.

• 
  Og‘irligiga ко‘ra:
  

–– kompensatsiyalangan;

–– dekompensatsiyalashgan; –– qaytmas (terminal holat).

• 
  Hosil bo ‘lish vaqtiga ко‘ra:
  

–– birlamchi, erta;

–– ikkilamchi, kech yoki toksik.

IV. Fazalariga ко‘ra:

–– erektil; –– torpid.

V. Og‘irlik darajasiga ко‘ra:


I daraja – umumiy ahvoli o‘rtacha, puls 1 daqiqada 80–100 ta,

maks. AB 90 mm sim. ust.

• 
  daraja – umumiy ahvoli og‘ir, puls 1 daqiqada 100–140, AB 90–70 mm sim. ust. gacha kamayishi.
  

III daraja – ahvoli juda og‘ir, puls 120–160, AB 70–50 mm sim. ust.


IV daraja – (agoniya oldi holati) ahvoli o‘ta og‘ir, puls faqat­ gina magistral qon tomirlarda qiyinchilik bilan paypaslanadi, maksimal AB 50 mm sim. ust. aniqlanmaydi.


Shikastlanish shoki

Bu shokning paydo bo‘lishiga turli a’zolarning va gavda qism­ larining shikastlanishlari sabab bo‘ladi. Shikastlanish shokiningrivojlanishida qon yo‘qotish, kuchli og‘riq, to‘qimalarning par­ chalanishi kabi omillar muhim o‘rin tutadi.

Shokning og‘ir kechishiga asab va jismoniy tomondan toliqish, qo‘rqish, sovuq qotish, och qolish kabilar sabab bo‘ladi.

Ko‘p qon yo‘qotish natijasidagi shok (bolalarda, keksalarda va og‘riqqa juda sezuvchan shaxslarda) og‘ir kechadi. Bundan tashqari, refleksogen sohalar shikastlanganda ham shok tez rivojlanadi.

Shikastlanish shokida qon va plazmani ko‘p yo‘qotish natijasida organizmda aylanayotgan (sirkulatsiyadagi) qon va plazma hajmi kamayadi, gipoksiya va giperkapniya rivojlanishiga sabab bo‘ladi. Sirkulatsiyadagi qon hajmining 20–30 foizga kamayishi va qon bosimining keskin pasayishi oqibatida o‘lim yuzaga keladi.