1Mavzu: Asinxron mashinalarni tuzilishi

9Mavzu: Bir fazali asinxron mashinalar
Ma’lumki, ishlab turgan uch fazali asinxron motorning bir fazasi elektr tarmotidan ajralib kolsa xam, u uz ishini bir fa-zali rejimda davom ettiraveradi. Bunda uning kuvvati uch fazada ishlagandagi kuvvatining taxminan 50-66% ini tashkil kiladi. Ammo tuxtab turgan uch fazali motorni bir fazali rejimda ishga tushirib bulmaydi. Xaki kdtan, bir fazali tokdan aylanuvchi emas, balki pulg’satsiyalanuvchi magnit ok,im xosil buladi. Pulg’satsiyala- nuvchi magnit maydonni kiymatlari —V- bulgan va bir-biriga teskari yunalgan ikkita bir xil sinxron chastota = p2 = r bi¬lan aylanayotgan magnit maydonlar- ning yigindisidan iborat deb Kabul kilish mumkin (rasm).
Bu aylanuvchi magnit maydonlar- dan rotor chulgamida /, = /i tokla- ri va, demak, karama-kdrshi yunal¬gan M} = Mp aylantirish moment- lari xosil buladi. uch 
Bunda rotor zanjirida cosa < cos^, bulgani uchun M] momenti Mp ga nisbatan katta buladi. Xak,ik,atan ung tomonga p chastota bilan aylanayotgan rotor chulgamining magnit ok,imi F, bilan ke- silish chastotasi nSi = px- p2r = nt- «,(1 - 5) = bulsa, Fi bilan kesilish chastotasi esa + p2r = p\2 - 5) buladi. Demak,
> l5| bulgani uchun nv, chastota bilan kesilgan rotor zanjiri- dagi induktiv kdrshilik nisbatan katta va, demak, cos^ < cos^, buladi.
Yukoridagi muloxdzaga binoan oddiy bir fazali, yahni stato- riga birgina chulgam urnatilgan, rotori esa kiska tutashtirilgan chulgamga ega bulgan motorni ishga tushirish uchun dastavval, uni tashki kuch bilan biror p2 chastotagacha aylantirish lozim. Bir fa-zali motorni bevosita ishga tushirish uchun uning statoridagi chul¬gamga berilgan tokdan aylanuvchi magnit maydon kosil bulishi za- RUR-
Buning uchun motor statoriga, ukdari bir-biriga nisbatan, 90° burchakka farkdanuvchi ikkita chulgamni joylashtirib, ulardagi tok- ni bir-biriga nisbatan 90° ga siljitish kerak.
SHu sababli bir fazali asinxron motor statoriga asosiy chul- gamdan tashk,ari, kupincha, ishga tushirish chulgami deb ataluvchi chul¬gam \am uraladi. Bu chulgamlardagi toklarning fazasi uzaro 90° ga
yakin burchakka fark kilio’i uchun bir fazali motorni 10.32- rasm, a va b da kursatilgan sxe- malar bilan ishga tushiriladi. 10.32-rasm, a dagi sxemada bir fazali motorning ishga tuo’i- rish chulgami uramlari soni kam bulgan ingichka simdan tayyor- lanib, uning aktiv karshiligi asosiy chulgamnikiga nisbatan katta, induktiv kdrshiligi esa kichik buladi. SHu sababli bu chulgamlardagi toklar fazasi 0° <