1.“Avesto” kitobi – Vatanimiz tarixini o’rganishda muhim manba. “Avesto”

293.Zardushtiylik dinida «ezgu o’y, ezgu fikr, ezgu amal» falsafasi.

“Avesto”da dunening yaratilishi, insonning xalk bulib kamol topishi , ezgulik uchun yevuz kuchlar bilan kurashi, erkinlik , ijodlik va bunedkorlik

yulida orzulari uz ifodasini topgan.
Zaratushtra ta’limoti , “Avesto”da olga surilgan ezgu fikr , ezgu kalom va ezgu amal xamoninsoniyatni ezgulikka chorlab,odamlarni ruxan poklab,ma’naviyat chamani tomon yetaklab kelmokda.
Zardushtiylik ta’limoti xam barcha dinlar singari avval ogzaki tarzda paydobulib,keyinchalik xatga tushgan. Zardushtiylik-duneviy dinlar orasida eng kadimgisi bulib,insoniyat tarakiyetiga bevosita va bilvosita juda ta’sir kursatgan.
Bundantashkari,zardushtiylik moxiyatan inson,ongi va tasavvuridagi, shuningdek,tabiat va jamiyatdagi ajralish, bulinish, yaxshilik va yemonlik, oliyjanoblik va kaboxat,saxiylik va baxillik,kun va tun,xayet va ulim,yerug va zulmat,adolat va adolatsizlik va ularning uzaro kurashini ifodalash, umumfalsafiy “dualizm”tushunchasi zamirida xam sharkona, tugrirogi, turkona “dual-devor”suzining dastlabki ma’nosi yukmikan, degan muloxaza tudiradi. Zardushtiylikda “yaxshi” va “yomon” xodisalar xakida gap boradi.Axura-Mazda uzining yaxshilikka asoslangan yerini(mamlakatini) barpo etsa, Anxra-Manu (Arximan) yomonlik (joxillik)ka asos soladi. Ana shu tarika yaxshilik va yomonlik, yoruglik va zulmat, xayot va ulim urtasidagi abadiy nurash paydo buladi. Otashparastlar uchun inson xayotining moxiyati xalolva poklikda. Inson “Ezgu fikrat” , “Ezgu kalom” , “Ezgu amal” orkali yomonlik bilan kurashadi . Moddiy ne’matlarni kupaytirish yomonlik kuchlarini sindirish vositasi xisoblanadi. Insoniyat tarixi-tabiati va xayot xakidagi oddiy tasavvurlaridan,cheklangan extiyojlaridan murakkab ma’naviy faoliyat darajasigacha usish jarayonini uz ichiga oladi. Insoniy svilizatsiyaning boshlanishida ma’naviyat bir paytning uzida insonning korishma tafakkuri xosilasi xamda sababi tarzida kuzga tashlanadi.
294.Zardushtiylik dinining O’rta Osiyo boylab tarqalishi va uning qadimgi xalqlar ma’naviy hayotida tutgan o’rni.

Miloddan avvalgi 330-yilda Makedoniyalik Aleksandr Qadimgi Fors davlatining Ahamoniylar suloiasidan bo`lgan so`nggi shohi Doro III qo`shinlarini tor-mor keltirdi. U Hindistonga yurish qilishdan oldin qo`shini orqasini xavfsizlantirish maqsadida Amudaryoning narigi tomonida yashovchi elatlarni bo`ysundirmoqchi bo`ladi. Birinchi bo`lib uning yo`lini to`sgan shahar Baqtriya poytaxti Baqtra (Zariasp) bo`ldi. Bu yerda satrap Ahamoniylar sulolasidan bo`lgan Bess edi. U Baqtra shahrini himoyachilarga tashlab, Amudaryoning narigi tarafiga qochgan edi.So`g`diyona mustaqilligicha turar edi. Makedoniyalik Aleksandr o`z ustozi, qadimgi yunon faylasufi Aristotelning Amudaryodan ikki podsho - Kir II va Doro I kechib o`tgani, ikkalasi ham mag`lubiyatga uchragani, shuning uchun u yurishga yaxshi tayyorgarlik ko`rishi lozimligi to`g`risidagi maslahatini yodda tutar edi. Maroqandaning bosib olinishi. Miloddan avvalgi 329-yilda Makedoniyalik Aleksandr qo`shinlari Amudaryodan o`ta boshladi. Aleksandrning jangchilari bu to`siqdan o`tib oldilar. Qo`shinlar qarshisida esa Nautaka (Qashqadaryo vohasining sharqiy qismi) va Maroqanda turar edi. Miloddan avvalgi 329-yilda Makedoniyalik Aleksandr qo`shinlari Maroqandani egalladi. Aleksandr qo`shinlarning bir qismini qoldirib, o`zi esa Kurushkat (Kiropolis) shahrini bosib olish uchun asosiy kuchlar bilan Sirdaryo qirg`oqlari sari siljiy boshladi. Rivoyatga ko`ra, bu shaharga fors shohi Kir II asos solgan ekan.So`g`diyona xalqi bosqinchilarga qarshi kurashga ko`tarildi. Tez orada so`g`diylarga baqtriyaliklar, sak va massagetlar qo`shiladilar. Qo`zg`olonga iste'dodli rahbar va qo`mondon Spitamen boshchilik qiladi.Ancha qo`shin to`plagan Spitamen Maroqandani qurshovga oldi. Aleksandr qamalda qolganlarga yordamga uch mingga yaqin jangchidan iborat qo`shin jo`natadi. Qadimda "Politimet" deb ham atalgan Zarafshon daryosi bo`yida makedonlarga pistirma qo`ygan Spitamen dushman guruhini tamomila qirib tashlaydi. Shunda Aleksandrning o`zi qo`zg`olonni bostirishga otlanadi. Yunonlarning katta kuchlari yaqinlashib kelayotganidan xabar topgan Spitamen qamalni to`xtatadi, o`z qo`shinlarini sahro sari boshlab ketadi. Saklar va massagetlarga qarshi kurash uchun Aleksandr Sirdaryo bo`yida, Xo`jand yaqinida bir tayanch manzili barpo etish to`g`risida buyruq beradi