1−амалий иш. Тиббиётда қЎлланиладиган сенсор воситаларнинг мажмуаси билан танишиш сенсорлар ҳАҚида

Иккинчи блок аппаратларининг (чап чакканинг иккиламчи қисмлари ёки бошнинг тепа-гардан қисми) шикастланиши маълумотни қабул қилиш ва қайта ишлаш учун зарур бўлган шароитларни жиддий равишда бузади ва бу бузилишларнинг ҳар бири модал-специфик (кўришга, эшитишга оид, кинестетик-майдонга оид) бузилишларга олиб келади. Бу аппаратларнинг чап мия қисми шикастланиши маълум маълумотни тил ёрдамида қайта ишлаш имкониятини чеклаб қўяди.
Учинчи блок аппаратларининг (миянинг пешона қисми) шикастланиши қобиқнинг умумий тонусини ўзгартирмаган ва маълумотни қабул қилишнинг асосий шартларига даҳл қилмаган ҳолда, истаклар пайдо бўлиш жараёнини, ҳаракатларни дастурлашни қийинлаштирган ҳолда маълумотни фаол қайта ишлаш жараёнини бузади, уларни бошқариш ва бу жараёнларнинг кечишини қатъий назорат қилишга тўсқинлик қилади. Биз бир неча маротаба таъкидлаб ўтганимиздек, ҳар қандай фикр маълум сабаб ёки нутқда маълум фикрни ифодалашни назарда тутади. Бироқ биз яхши биламизки, миянинг пешона қисмларининг маҳаллий шикастланишида айнан шу функцияси жиддий равишда бузилади ва бу шикастланиш кейинги фаол ҳаракатни дастурлаш асосида ётувчи мақсаднинг юзага келиш фаоллигига салбий таъсир кўрсатади. Табиийки, бу ҳолатларда биз қатъий мақсад ва фикрни фаол шаклланишини талаб этмайдиган, нутқнинг такрорий ва диалогик турлари асосида намоён бўлувчи фикрларни фаол шаклланишида жиддий бузилишлар юзага келишини кутишимиз мумкин. Шу сабабли айни шу ҳолатларда кенг фикрларни тайёрлаш учун зарур бўлган шароитлар йўқолишини кутиш мумкин. Такрорий, номинатив нутқ сақланиб қолган ҳолда бу ерда равон, кенг очиб берилган фикрнинг шаклланиш жараёни бузилади. Шундай ҳолатлар мавжудки, уларда миянинг бошқа бўлимларининг, яъни чап чакка соҳасининг иккиламчи бўлимлари шикастланиши мавжуд. Миянинг бошқа бўлимларининг шикастланиши ушбу элементларни фаол излаш қобилиятини сақлаган ҳолда нутқнинг лексик элементларини аниқ танлаб олиш қобилиятининг парчаланишига ва “сўзлар маъносининг бегоналашишига” олиб келувчи фонематик эшитиш қобилиятини бузилишига олиб келади. Бу ҳолатларда юзага келувчи фикрларни шакллантиришнинг бузилиши умуман бошқа табиатга эга бўлишини кутиш табиий. Биз биламизки, бош мия чап ярим шарининг тепа қисми ва гардан қисмларининг шикастланиши симультан, яъни кенгликка оид синтезларнинг бузилишига олиб келади. Мураккаб тизимларда маълумотнинг алоҳида элементларини ташкиллаштирилишини кескин қийинлаштиради ва мураккаб мантиқий-грамматик муносабатларнинг шаклланишини бузади. Табиийки бу каби нуқсонлар фикрни шакллантириш ва уни декодирлашнинг умуман бошқа занжирларини бузилишига олиб келади. Бу гуруҳ афазияга чалинганларининг нутқий мулоқотида, юқорида айтиб ўтилган ҳолатлардагидан кескин фарқ қилувчи бузилишлар намоён бўлади. Бир қанча тадқиқотчиларнинг назариялари муҳим аҳамиятга эга бўлиб, улар афазиянинг 3 та шаклга эга деб ҳисоблайди.
Юқорида келтирилган уч блок асосида афазия турлари ва унинг хусусиятларига алоҳида тўхталиб ўтамиз.