|
1−АМАЛИЙ ИШ. ТИББИЁТДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН СЕНСОР ВОСИТАЛАРНИНГ МАЖМУАСИ БИЛАН ТАНИШИШ
СЕНСОРЛАР ҲАҚИДА
Сенсор - бу физик, кимёвий ва биологик сигналларни аниқлайдиган ва бу сигналларни ўлчаш ва қайд қилиш учун ёъл беради. 1 Алгıланабилеcэк жисмоний хусусиятлар, ҳарорат, босим, тебраниш, товуш даражаси, нур зичлиги, юк ёки оғирлик, оқим газ ва суюқлик даражаси, магнит ва электрон майдонларининг амплитудаси ва кўплаб моддаларнинг газли, суюқ ёки қаттиқ шаклда концентрацияси. Бугунги кунда сенсорлар бугунги кунда компьютерлар жойлашган бўлса-да, 1970-йилда микрочип технологиялари ва молекуляр кимё ривожи туфайли сенсорлар учун тиббий иловалар ўчирилди.
Сенсорлар саноатда саноатда муҳим ўринни эгаллаб, ҳисоблаш, саралаш, ўқиш ва роботлаш бўйича механик "кўриш" ни таъминлайди. Тактик сенсорлар, одатда пиэзоэлектрик материаллар, тегиб, тежаланганида ёки бüкилдиклеринде ёки уларнинг ҳарорати ўзгарганда вольтаж ишлаб чиқаради. Бошқа сенсорлар аниқ кимёвий босим ва суюқлик даражасини аниқлашлари мумкин. Автомобиллар, уйлар ва офислар сенсорлар билан тўлдирилган. Қисқа муддатда тиббий қўлланмаларда ишлатиладиган сенсорлар белгилаш нуқтасида ўқилиши мумкин бўлган ёки узоқ ёки симсиз узатиш орқали узоқ жойларга узатиладиган сигнални чиқаради. Микро-процессор технологиялари бўйича аванслар бирлаштирилган электрон чипда сезувчанлик қобилиятини ва маълумотларни қайта ишлашни бирлаштирадиган ақлли сенсорни яратди. Кейинги қадам микроэлектромеканик тизимлар каби актуатор билан сезгирликни ва ишловни бирлаштиради
Сенсор воситалар ҳақида
Энди сенсорлар тиббий хизматга ўтмоқда
Ёълни бошқариш глюкоза ва ҳаётий белгиларнинг мониторинги учун сенсорлардир
Сенсорлар соғлиқни сақлаш сайтини ўзгартиради
Матнни сенсорлар даволанишни ҳам ўз ичига олган тегишли жавобни бошлайди
Сенсорларнинг муҳим ўрни
Саноатда ишлатиладиган кўп сенсорли технологиялар тиббиётда қўлланилиши мумкин ва келажакда ноёб сенсорлар ва сенсорга қарам микроэлектромеканик тизимлар ишлаб чиқилган ва синовдан ўтган, тиббий бўлмаган саноатлар уларни саноат дастурларга мослаштиради. Тиббиёт дунёсида ахборот технологиялари ва биотехнология ўртасидаги кенгайиш мавжуд бўлиб, сенсорлар, сигналларни трансдусерлар, актуаторлар ва микромахиналарнинг роли кенгайиб боради. Янги авлод тиббий сезгичларининг баъзи бир мисоллари, ушбу қурилмалар соғлиқни сақлашнинг кўплаб соҳаларида янги ролларни намоён қилади:
Диябетли беморларга тўқима глюкоза концентрациясини доимий мониторинг қилиш ва рўйхатга олиш учун тери ости системаси Қўшма Штатларда тасдиқланган. Глюкоза сенсорлари кейинги авлоди узлуксиз қўлда тутилган қурилмалардан ёки иш столларидан ўқиш мумкин бўлган доимий қийматларни беради.
Глюкоза сезувчанлик сезгиси тери устида ўтиради ва кичик электр токи уриб чиқади ва улар тўқималарни глюкоза концентрасияларини кузатиб бориш учун суюқликни чиқариб олиш учун кўзаларни очади6.
Япониянинг Тото компаниясининг муҳандислари глюкоза концентрацияси, регистрларнинг оғирлиги ва бошқа асосий ўқишлар учун сийдикни таҳлил қилувчи ва фойдаланувчи шифокорига модем орқали кунлик ҳисоботни автоматик тарзда юборадиган душни ишлаб чиқдилар.
Янги микротулатор анатомияни ва ҳаракатни уч ўлчамли ўлчамдаги миниатурали сенсорлардан (18 мм × 8 мм × 8 мм) ўлчаши мумкин, бу эса юрак, томирлар, ошқозон ва бошқа органларнинг ультратовушли тасвирларини тўғри қайта тиклаш учун бўшлиқ маълумотларни йиғиши мумкин.
Энди жуда муҳим парваришлаш бўлинмаларида янги туғилган чақалоқларни қон таҳлил қилиш учун ёпиқ пастадир аппарати (ВИА Медиcал, Сан-Диэго, КА, АҚШ) мавжуд. Яшаш чизиғи орқали кимёвий сенсорлар орқали қон айланади, бир дақиқада таҳлил қилинади ва янги қонга қон ёъқотмайди.
Олимлар биологик қуролларни аниқлаш учун энгил тўлиқ автоматик тизим ишлаб чиқишди. Бу тизим ҳаводан чиққан бактерияларни аниқлаш учун флüоресан антикорларни, диод лазерларни, фибреоптикларни ва фотодетекторлардан фойдаланади.
Патогенлар шунингдек, интеграцияланган оптика, иммуноассай техникаси ва сирт кимёси ишлатадиган бошқа BIOSенсор томонидан ҳам аниқланиши мумкин. Сенсор томонидан юборилган лазер чироқидаги ўзгаришлар ўзига хос бактериялар борлигидан далолат беради ва бу маълумотлар соатлаб мавжуд бўлиши мумкин.
Австралия терма жамоаси липидли мембранада ион каналларини алмаштириш орқали ишлайдиган жуда барқарор ва сезгир BIOSенсорни ишлаб чиқди. Фаоллаштирилгач, антикорлар ва ДНК каби биологик ретсепторлар кимёвий ҳодисани электр сигналига айлантиради. Бир гуруҳ, шакар кубини Сидней портига ташлашдаги шакар миқдорини оширишни ўлчаш мумкинлигини айтди.
Кейинги авлод юрак кардиостимуляторлари танадаги турли жойлардан, масалан, қонда кислороднинг тўйинганлиги ва кардиё девор босими каби ўқиётган ҳолда, электрон юрак стимулятори "ақлли" бўлиб қолади, бу юрак стимуляторининг юракнинг паcингини реал вақтда ўқишларига мослашишига имкон беради.
Полимер гофретлар дорилар ёки инсулин каби терапевтик моддалар билан тўйинган бўлиши мумкин10. Кейинги ҳолатда гофрада глюкоза концентрациясининг ўзгаришига жавобан пуфакчани пҲ ва эрувчанлигини пасайтиришга имкон берадиган фермент бор. Ҳайвонлар устида синовдан ўтган оқил вофетлар препарат дозасини ўзгартириш ёки бошқа препаратга ўтиш учун магнетизм ёки ультратовуш ишлатишади.
Жоҳнс Ҳопкинс институти олимлари ва муҳандислари макула деженерацияси ва ретинит пигментосидаги беморларга сунъий ретина сифатида кўзларга жойлаштириладиган биочип фотосенсорни ишлаб чиқдилар10.
Қулоқ, бурун ва томоқ инфекциясига сабаб бўлган бактериялар дарҳол ўсаётган бактерияларнинг ҳидларини аниқлайдиган ва фарқловчи электрон "бурун" билан аниқланиши мумкин11.
Бутун дунё бўйлаб 20 мингдан ортиқ одам эшитиш механизмининг ишламайдиган қисмларини айланиб ўтиб, эшитиш сезгичларига жойлаштирилди. Инсон мияси билан муваффақиятли интерфейсга эга бўлган биринчи қурилма портатив индуктив зарядлаш қурилмаси томонидан рақамли дастурлаштирилган ва қайта зарядланадиган батареяга тўлиқ жойлаштирилди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
