19-mavzu. Bilimlar menejmentstrreplA

Ekspert tizimlar ishi qanday

Inson bilimi kompyuter qayta ishlashiga moslashtirilib modellashtirilishi yoki taqdim etilishi kerak. Ekspert tizimlar inson bilimining modeli, qoidalar to‘plami kabi, birgalikda ular ma’lumotlar bazasi deb ataladi. Bitta yoki bir nechta “ekspertlardan” intervyu olish yo‘li bilan qoidalar tuziladi, ular tizim uchun ma’lumotlar bazasi ustidan to‘liq qo‘mondonlikka ega. Ekspert tizimlar muammolarning murakkabligiga qarab bunday qoidalarning 200 dan ko‘p minglariga ega. Bu qoidalar an’anaviy dasturga nisbatan ancha o‘zaro bog‘liqdir ( 11. 5-rasmga qarang).

Bilimlar bazasidan qidirish uchun qo‘llaniladigan strategiya mantiqiy xulosa mexanizmi deb ataladi. Odatda ikkita strategiya qo‘llaniladi: oldinga va orqaga (19. 6-rasm).

Bevosita ulanishda mantiqiy hulosa mexanizmi foydalanuvchi tomonidan kiritilgan axborotdan boshlanadi hamda hulosaga kelish uchun qoidalar bazasini izlaydi. Strategiya shundan iboratki, shartlar haqiqiy bo‘lganda qoidalar amalini bajarish. (19.6-rasm) agarda foydalanuvchi chap tomondan boshlab 100000 dollardan ziyod daromadga ega mijozning ismini kiritsa, dvigatel chapdan o‘ngga bo‘lgan tartibda hamma qoidalarni ishga tushiradi.

19.5-rasm. EKSPERT TIZIMI QOIDALARI

Ekspert tizimi rioya etilishi lozim bo‘lgan bir qator qoidalarga ega,

Qoidalar bir biri bilan bog‘liq; Xotimalar soni oldindan ma’lum va cheklangan; Birgina natijaga bir nechta yo‘llar mavjud; tizim bir vaqtning o‘zida bir nechta qoidalarni ko‘rib chiqishi mumkin.

19. 6 –rasm. EKSPERT TIZIMLARIDAGI XULOSA MASHINALARI

Агар INC>$100000

so’ng hayot sug’urtasi

Agar hayot sug’urtalangan bo’lsa sotuv repertuarini yuboring

Agar sotuv repertuari yoki sug’urta yoki Fin Adv

So‘ng ma’lumotlar bazasini qidiring

Boshqa hisob-raqamlar

Agar INC>$50000 <$100000 bo’lsa, unda

муддатли суғурта

Agar muddatli sug’urta bo’lsa, unda broshyura yuboring

Agar ma’lumotlar bazasida bo’lmasa unda prospekt faylini kiriting

Agar Fin Adv

Unda sotuv to’plamini tayyorlang

Реал ҳаётий қоидалар

Kirim qoidalari

Agar RHQ bo’lsa aloqani davom ettiring

Agar RHQ >$100000, unda Fin Adv jo’nating

Mantiqiy xulosa mexanizmi qoidalar bo‘yicha izlash tartibida ishlaydi, foydalanuvchi tomonidan to‘plangan va kiritilgan fakt deb nomlangan qoidalarga o‘q uziladi. Asosan ush bu qoidalar to‘plami an’anaviy dasturda e’lon qilingan IF kiritilgan seriyalar bilan bir hil. SHunga qaramasdan e’lon qilinish kattaligi va kiritish darajasi ekspert tizimida ko‘proq.

Agarda foydalanuvchi ayni o‘sha mijoz ko‘chmas mulkka ega ekanligini ko‘rsatadigan axborotni kiritsa, qoidalar bazasining yana bir yo‘lagi ochiladi va ko‘p qoidalar o‘q uzadi. Hech qaysi qoida bo‘shatilishi mumkin bo‘lmaguncha qayta ishlash davom etadi.

Teskari zanjirda, qoidalar bazasini izlash uchun startegiya gipotezadan boshlanadi, hamda foydalanuvchiga tanlangan faktlar yuzasidan savollar berish gipoteza tasdiqlanguncha yoki inkor etilguncha davom etadi. Bizning misolda 11. 6-rasmda quyidagi savol berilgan: “Ush bu insonni biz kelajakdagi ma’lumotlar bazasiga kiritishimiz kerakmi?" diagrammaning o‘ng qismida Begin hamda chap tomon yo‘nalishida ishlash. Agarda savdo vakili jo‘nab ketsa, sug‘urta muddati taqdim etilsa yoki mijoz moliya maslahatchisiga tashrif buyursa, inson ma’lumotlar bazasiga kiritilganini ko‘rasiz.