19-mavzu. Bilimlar menejmentstrreplA

MASHINANI O‘RGATISH

Mashinani o‘rgatish – bu oshkora dasturlanmasdan kompyuter dasturlari yordamida ish smaradorligini yaxshilash mumkinligini o‘rganishdir. Nima uchun bu o‘qish tashkil etilgan? Taniy oladigan mashina, bu inson kabi ma’lumotlardagi qonunchilikni aniqlashi hamda qiyofalarni, tajribani aniqlashiga qarab o‘z hulqini o‘zgartirishi mumkin. Masalan, mashina haydaydigan robot ikkita avtomobil va predmetlar (odamlar) mavjudligini idrok etishga qodir bo‘lishi, hamda o‘zining hatti-harakatini tegishli ravishda o‘zgartirishi kerak (to‘xtash, yurish, tezlashtirish yoki burish). O‘zi o‘rganadigan, o‘zini to‘g‘rilaydigan kompyuter dasturi yangilik emas, u taxminan 1970 yillardan sun’iy intellektning bir qismi bo‘lgan. Biroq 1990 yilga qadar mashinaning o‘rgatishi biznes-muammolarga manfaatli bo‘lgan foydali uskunalar yoki echimlar ishlab chiqishga qodir bo‘lmagan.

Olimlar va firmalarga qo‘l keladigan hisoblash quvvatining o‘sishi, algoritmlarni, ma’lumotlar bazasi va robotlarni loyihalashtirish sohasidagi yutuqlar bilan bir qatorda ularning narhi pasayishi hisobiga mashinani o‘rganishi so‘nggi o‘n yil ichida ancha kengaydi (“IBM kompaniyasidagi Uotson ishining yakunlanishi” bobiga qarang). Internet va Internetda joylashtirilgan katta ma’lumotlar (6-bobga qarang) mashinaning o‘qitishini sinovdan o‘tkazish uchun foydali bo‘ldi.

Mashinani o‘qishidan biz har kuni foydalanamiz, biroq buni tan olmaymiz. Googleni har bir qidiruvi talabga asoslangan milliard veb-sahifalarini isrof qiladigan algoritmlar yordamida xal etiladi, siz qidiruvni amalga oshirganingizda kiritgan o‘zgarishlar natijalarni o‘zgartiradi, bularning barchasi millisekund mobaynida sodir bo‘ladi. Qidiruv natijalari ham sizning oldingi qidiruvlaringizga va siz bosgan qismlarga qarab o‘zgarib turadi. Har safar siz Amazonkada biron narsa harid qilsangiz, uning taklif kiritadigan dvigateli sizga avval iste’mol qilgan narsalaringizga qarab, veb-saytlardagi harakatlaringizga qarab, yoki sizga o‘xshaganlarning haridiga qarab siz manfaatdor bo‘lgan narsani taklif etishi mumkin. Har gal siz Netflixga tashrif buyurganingizda Recommender tizimi yuqorida qayd etilgan omillar to‘plamiga asoslanib siz manfaatdor bo‘lgan filmlarni chiqarib beradi.